Η Μετενσάρκωση στο Βουδισμό
Ο Βουδισμός αρνείται την
ύπαρξη ενός μόνιμου εαυτού που μετενσαρκώνεται από μια ζωή σε μια
επόμενη. Η πλάνη ενός υπάρχοντος εαυτού δημιουργείται από μια απλή
επισώρευση πέντε συστατικών (skandha), που υποφέρουν από διαρκή μετάβαση
και έχουν μια λειτουργική σχέση αιτίας αποτελέσματος.
Αυτά είναι, 1) το σώμα που καλείται επίσης υλική μορφή (rupa), 2) το
συναίσθημα (vedana) που απαρτίζεται από τις αισθήσεις που εγείρονται από
τα αισθητήρια όργανα του σώματος, 3) νόηση (sanna), η διαδικασία της
κατηγοριοποίησης και του προσδιορισμού των εμπειριών, 4) νοητικές
κατασκευές (sankhara), οι καταστάσεις που εκκινούν δράση και τέλος 5)
συνείδηση (vijnana) που είναι η αίσθηση της ενημερότητας ενός αισθητού ή
νοητού αντικειμένου. Τα πέντε στοιχεία είναι πρόσκαιρα (anitya),
υπόκεινται διαρκών μεταμορφώσεων και δεν έχουν κάποια αμετάβλητη αρχή ή
εαυτό. Οι άνθρωποι συνήθως νομίζουν ότι έχουν εαυτό εξαιτίας της
συνείδησης. Αλλά το να είναι η ίδια σε μια διαρκή διαδικασία μετάβασης
και αλλαγής δεν κάνει τη συνείδηση ταυτόσημη με έναν εαυτό που
υποτίθεται ότι είναι μόνιμος. Πέραν των πέντε συστατικών δεν υπάρχει
τίποτε άλλο στην ανθρώπινη φύση.Ωστόσο, κάτι θα πρέπει να μετενσαρκώνεται, ακολουθώντας τις επιταγές του κάρμα. Όταν ο Βούδας ρωτήθηκε σχετικά με τις διαφορές μεταξύ των ανθρώπων σε θέματα διάρκειας ζωής, ασθένειας, ευημερίας, κ.λπ. είπε:
«Οι άνθρωποι έχουν, ω νέε, τις δικές τους πράξεις, είναι κληρονόμοι πράξεων, πράξεις είναι η μήτρα τους, είναι οι φίλοι και οι συγγενείς τους και πράξεις είναι το στήριγμά τους. Είναι οι πράξεις που τους κατατάσσουν σε υψηλή ή χαμηλή θέση» (Majjhima Nikaya 135,4)Εάν δεν υπάρχει πραγματικός εαυτός, ποιος κληρονομεί τις πράξεις και μετενσαρκώνεται; Ο Βούδας απάντησε πως μόνο το κάρμα περνάει από τη μία ζωή στην άλλη, χρησιμοποιώντας την παρομοίωση του φωτός από ένα κερί το οποίο προέρχεται από ένα άλλο κερί χωρίς από μόνο του να έχει κάποια ουσία. Με τον ίδιο τρόπο υπάρχει αναγέννηση χωρίς τη μετάβαση του εαυτού από ένα σώμα σε ένα άλλο. Η μόνη σύνδεση από μια ζωή στην επόμενη είναι αιτιακής φύσεως. Στο Garland Sutra (10) διαβάζουμε:
«Σύμφωνα με το τι πράξεις έχουν γίνει θα είναι και οι απορρέουσες συνέπειές τους. Εν τούτοις ο πράτων δεν έχει ύπαρξη: Αυτή είναι η διδασκαλία του Βούδα.»Η Θιβετανική Βίβλος των Νεκρών περιγράφει με λεπτομέρεια τις εμπειρίες που όπως αναφέρει έχει κάποιος στην ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ δύο ενσαρκώσεων, προτείνοντας ότι ο αποθανών διατηρεί κάποια χαρακτηριστικά της προσωπικότητας. Αν και δεν είναι ξεκάθαρο τι ακριβώς επιβιώνει μετά το θάνατο στην περίπτωση αυτή, αναφέρει ένα πνευματικό σώμα που δε μπορεί να βλαφτεί από αυτά που βιώνει ο αποθανών στα οράματά του:
«Όταν συμβαίνει και εμφανίζεται ένα τέτοιο όραμα, μη φοβηθείς! Μη νιώσεις τρόμο! Έχεις ένα πνευματικό σώμα φτιαγμένο από ένστικτα, ακόμα και εάν σκοτωθεί ή διαμελιστεί, δε μπορεί να πεθάνει! Εφόσον στην πραγματικότητα είσαι μια φυσική μορφή κενότητας, η οργή του να τραυματιστείς είναι ανώφελη! Οι Λόρδοι Yama του Θανάτου δεν δημιουργούνται παρά από τη φυσική ενέργεια της δικής σου της ενημερότητας και στην πραγματικότητα δεν έχουν καθόλου ουσιαστικότητα. Η κενότητα δεν μπορεί να βλάψει την κενότητα!» (Θιβετανική Βίβλος των Νεκρών, 12)Οποιαδήποτε κι αν είναι η κατάσταση του αποθανόντα μετά το θάνατό του, οποιοσδήποτε υποθετικός προσωπικός πυρήνας εξαφανίζεται ακριβώς πριν τη γέννηση, δε μπορεί να υπάρξει κάποιο ψυχο-πνευματικό στοιχείο που να μεταδίδεται από τη μία ζωή στην άλλη. Το νεογέννητο άτομο δε θυμάται τίποτε από προηγούμενες ζωές ή από ταξίδια στη σφαίρα της ενδιάμεσης κατάστασης (bardo).
Άλλο ενδιαφέρον στοιχείο είναι η εξαιρετική σπανιότητα του να μετενσαρκωθεί κανείς ως ανθρώπινο άτομο. Ο Βούδας λέει στο Chiggala Sutta (Samyutta Nikaya 35, 63):
«Μοναχοί, υποθέστε ότι αυτή η μεγάλη γη ήταν πλήρως καλυμμένη με νερό και ένας άντρας επρόκειτο να ρίξει έναν ζυγό (ζυγό που ζεύονται ζώα) με μία τρύπα μέσα εκεί. Ένας άνεμος από την ανατολή θα τον έσπρωχνε δυτικά, ένας άνεμος από τη δύση θα τον έσπρωχνε ανατολικά. Ένας άνεμος από το βορά θα τον έσπρωχνε νότια, ένας άνεμος από το νότο θα τον έσπρωχνε βόρεια. Και υποθέστε ότι υπήρχε μια τυφλή θαλάσσια χελώνα. Και ότι έβγαινε στην επιφάνεια μια φορά κάθε εκατό χρόνια. Τώρα τι σκέφτεστε: όταν αυτή η τυφλή χελώνα έβγαινε στην επιφάνεια μια φορά κάθε εκατό χρόνια, θα έβαζε το λαιμό της στο ζυγό με τη μια τρύπα;
Θα ήταν μια παντελής σύμπτωση, κύριε, η τυφλή χελώνα, βγαίνοντας στην επιφάνεια μια φορά κάθε εκατό χρόνια, να βάλει το λαιμό της στο ζυγό με τη μία τρύπα.
Παρομοίως είναι παντελής σύμπτωση να καταλάβει κανείς την ανθρώπινη κατάσταση. Είναι παρομοίως παντελής σύμπτωση ένας Tathagata, άξιος και δίκαια αφυπνισμένος, να ανέρθει στον κόσμο.»Εάν κάποιος επιχειρούσε να υπολογίσει την πιθανότητα εξασφάλισης της ανθρώπινης κατάστασης σύμφωνα με το παραπάνω κείμενο, θεωρώντας μάλιστα την επιφάνεια 'αυτής της μεγάλης γης' να είναι μόνο η επιφάνεια της Ινδίας, οι πιθανότητες θα ήταν μια φορά στα 5 επί 10 στην 16η χρόνια (το 5 με 16 μηδενικά), κάτι που αντιστοιχεί σε μερικά εκατομμύρια φορές την ηλικία του σύμπαντος.
Μετενσάρκωση στον Ταοϊσμό
Η διδασκαλία της μετενσάρκωσης με δυσκολία ανιχνεύεται στους αφορισμούς του Tao te Ching (6ος π.Χ. αιώνας), φαίνεται λοιπόν ότι εμφανίστηκε αργότερα στον Ταοϊσμό. Αν και δεν συγκεκριμενοποιείται τι είναι αυτό που μετενσαρκώνεται, κάτι πρέπει να περνάει από τη μία ζωή στην άλλη. Ένα σημαντικό κείμενο του Ταοϊσμού, το Chuang Tzu (4ος π.Χ αιώνας) αναφέρει:«Η γέννηση δεν είναι αρχή, ο θάνατος δεν είναι τέλος. Υπάρχει ύπαρξη χωρίς όριο, υπάρχει συνέχεια χωρίς σημείο εκκίνησης. Ύπαρξη χωρίς όριο είναι κενό. Συνέχεια χωρίς σημείο εκκίνησης είναι χρόνος. Υπάρχει γέννηση, υπάρχει θάνατος, υπάρχει ροή προς τα εμπρός, υπάρχει είσοδος μέσα. Αυτό μέσα από το οποίο περνάει κανείς μέσα και έξω χωρίς να βλέπει τη μορφή του, αυτό είναι η Πύλη του Θεού» (Chuang Tzu 23).
Μετενσάρκωση στη σύγχρονη σκέψη
Από τότε που η Ανατολική έννοια της μετενσάρκωσης έφτασε στην Ευρώπη, άλλαξε το νόημά της. Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα αποτελούσε ένα δόγμα που διατηρούνταν για τους μυημένους κάποιων αποκρυφιστικών παραδόσεων όπως ο Ερμητισμός και ο Καθαρισμός που το είχαν πάρει από το Νέο-Πλατωνισμό. Μια ευρύτερη αποδοχή της μετενσάρκωσης είχε προωθηθεί στον Δυτικό κόσμο με την έναρξη του 19ου αιώνα από τη Θεοσοφία και αργότερα επίσης από την Ανθρωποσοφία. Μετά ήρθε η εποχή των Γκουρού από την Ανατολή, η κίνηση της Νέας Εποχής και ως αποτέλεσμα παρατηρείται μια ευρεία αποδοχή της μετενσάρκωσης στη σύγχρονη κοινωνία.Ωστόσο, η σύγχρονη εκδοχή της μετενσάρκωσης είναι ουσιωδώς διαφορετική από όσα δέχονταν οι Ανατολικές θρησκείες. Δεν αποτελεί ένα είδος μαρτυρίου από το οποίο θα πρέπει να γλυτώσει ο άνθρωπος με κάθε τιμή καταργώντας την προσωπικότητά του, αλλά αντίθετα, όπως το βλέπει η σκέψη της Νέας Εποχής, η μετενσάρκωση είναι μια αιώνια πρόοδος της ψυχής προς υψηλότερα επίπεδα πνευματικής γνώσης. Έτσι, αυτό που μετενσαρκώνεται δεν είναι το απρόσωπο atman, αλλά μια οντότητα που επί του παρόντος καλείται ψυχή, μια οντότητα που διατηρεί τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας από τη μία ζωή στην επόμενη. Αυτός ο συμβιβασμός προφανώς αναδύθηκε από την επιθυμία να προσαρμοστεί η δοξασία της μετενσάρκωσης στη Δυτική σκέψη. Η έννοια ενός απρόσωπου atman που μετενσαρκώνεται ήταν πολύ αφηρημένη για να υιοθετηθεί εύκολα, έτσι οι Δυτικοί χρειάζονταν μια πιο ήπια εκδοχή του δόγματος. Αν και αυτή η τάση μπορεί να προσφέρει μαρτυρία για τη λαχτάρα της ψυχής για προσωπικό προορισμό, δεν φέρει μεγάλη ομοιότητα με την κλασική Ανατολική πνευματικότητα, που την απορρίπτει ως διεφθαρμένη θέαση.
Οι πληροφορίες σχετικά με το νόημα της μετενσάρκωσης στις Ανατολικές θρησκείες και τη φύση της οντότητας που μετενσαρκώνεται θα αποβούν χρήσιμες στην εξέταση των σύγχρονων αποδείξεων υπέρ της μετενσάρκωσης, κάτι που είναι ιδιαίτερα δημοφιλές στις μέρες μας. Καθώς θα τις αναλύσουμε στα επόμενα μέρη του αφιερώματος, θα πρέπει να θυμηθούμε ότι σύμφωνα με την Ανατολική έννοια της μετενσάρκωσης δε μπορεί να υπάρχει κάποιο προσωπικό στοιχείο που ταξιδεύει από τη μία ζωή στην άλλη.
Μετάφραση - Απόδοση: Αμαλία Τσακίρη, για το ESOTERICA.gr
Πηγή: Esoterica.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου