Ενούμα Έλις-μέρος πέμπτο

Γενεαλογία Ακκαδικού Πανθέου

▲

Γλωσσάρι Κυρίων Ονομάτων

Anduruna	/αντουρούνα/ Ο τόπος που παίζουν οι θεοί. Τα Ουράνια του βαβυλωνιακού πανθέου.
Anšar	/ανσάρ/ Θεότητα του ουρανού του ακκαδικού πανθέου. Το όνομά του μεταφράζεται ως “άξονας του ουρανού”. Στην Enûma Eliš εμφανίζεται ως αδερφός και σύζυγος της Kišar, παιδιά των Laḫmu και Laḫamu και πατέρας του πανθέου. Εικάζεται πως το δίδυμο Anšar και Kišar αντιπροσωπεύουν τον ουρανό και τη γη.	Ο Anšar επάνω σε έναν ταύρο (από ανασκαφή στην Ασσούρ • πηγή)
Anu	/άνου/ Ένας από τους θεούς της ιερής τριάδας της βαβυλωνιακής μυθολογίας (μαζί με τον Ea και τον Enlil), θεότητα του ουρανού. Στην Enûma Eliš είναι γιος του Anšar και της Kišar και πατέρας του Ea, ο οποίος όμως θεωρείται ισάξιός του. Στη βαβυλωνιακή αστροθεολογία αντιπροσώπευε το βόρειο τρίτο της εκλειπτικής.
Anunnaki	/ανουνάκι/ Επίσης γράφεται και Anunna, Anunnaku, Ananaki και Annunaki. Συλλογικό όνομα για το βαβυλωνιακό πάνθεο και σημαίνει περίπου “αυτοί με βασιλικό αίμα”. Στην Enûma Eliš διακρίνονται από τους Igigi, ως ανώτεροι.
Anuship	Αγγλική λέξη κατά το “kingship” και “lordship” που υποδηλώνει τη βασιλεία στο μεσοποταμιακό πάνθεο και προέρχεται από το γεγονός ότι ο Άνου ήταν στην πράξη ο πρώτος βασιλιάς των θεών πριν τον Marduk.
Apsû	/απσού/ Επίσης Abzu, από το “ab” (=ωκεανός) και “zu”(=βαθύς ή σοφία). Η μία από τις δύο αρχέγονες θεότητες του βαβυλωνιακού πανθέου και προσωποποίηση του γλυκού νερού. Ως θεότητα εμφανίζεται μόνο στην Enûma Eliš, ενώ η λέξη Apsû στις άλλες μεσοποταμιακές μυθολογίες είναι απλά η κατοικία του Ea (αν και στην Enûma Eliš το πτώμα μου καταλήγει να διαδραματίζει τον ίδιο ρόλο).
Be-l	/μπελ/ Ένας από τους πρώτους τίτλους του Marduk. Μεταφράζεται ως “Κύριος” (“Lord” στα αγγλικά). Αργότερα φαίνεται πως μετεξελίχθηκε ως ονομασία του σημιτικού θεού “Βαάλ”
Damkina	/νταμκίνα/ Επίσης Damgalnuna. Η σύζυγος του Ea και μητέρα του Marduk. Στη σουμεριακή μυθολογία εμφανίζεται ως σύζυγος του Enlil.
Durmaḫu	/ντουρμαχού/ Ο δεσμός των ουρανών και της γης. Η λέξη χρησιμοποιούνταν για ένα είδος σχοινιού φτιαγμένου από καλαμιές.
Ea	/έα/ Επίσης και Enki(=κύριος της Γης, ενδεχομένως) και Nudimmud(=πού φέρει ομοιότητα, όνομά του ως δημιουργού) Ένας από τους θεούς της ιερής τριάδας της βαβυλωνιακής μυθολογίας (μαζί με τον Anu και τον Enlil), θεότητα του νερού. Στην Enûma Eliš είναι γιος του Anu, αλλά θεωρείται ισάξιός του. Σκοτώνει τον αρχέγονο θεό Apsû πριν προλάβει να σκοτώσει εκείνος του θεούς που ενοχλούσαν την ανάπαυσή του και παίρνει το στέμμα του, καταλαμβάνοντας αρχηγική θέση στο πάνθεο. Χρησιμοποιεί δε το σώμα του Apsû ως κατοικία του. Στη βαβυλωνιακή αστροθεολογία αντιπροσώπευε το νότιο τρίτο της εκλειπτικής.
	Ο Ea υπερνικά τον Apsû (στα δεξιά κρατά το όπλο του) και έπειτα κατοικεί μέσα στον Apsû (το υδάτινο πλαίσιο που τον περιβάλλει)
Enlil	/ενλίλ/ Ένας από τους θεούς της ιερής τριάδας της βαβυλωνιακής μυθολογίας (μαζί με τον Anu και τον Ea), θεότητα του αέρα. Στην Enûma Eliš εμφανίζεται πρώτη φορά στο τέλος της 4ης πινακίδας μαζί με όλη την τριάδα, όταν ο Marduk καταλαμβάνει τα ιερά των τριών θεών μετά τη νίκη του επί της Tiamat. Γενικότερα στο έργο αυτό εμφανίζεται ελάχιστα και στο τέλος παραδίδει το όνομά του στον Marduk. Στη βαβυλωνιακή αστροθεολογία αντιπροσώπευε το μεσαίο τρίτο της εκλειπτικής.
Ésagil	/έσαγκιλ/ Επίσης και Ésagila (=σπίτι με ανυψωμένη κορυφή) και ήταν ο κεντρικός ναός της λατρείας του Marduk στη Βαβυλώνα. Η κατασκευή ολόκληρου του συμπλέγματος ολοκληρώθηκε από τον Ναβουχοδονόσορα Β’ στα μέσα του 6ου π.Χ. αι.
Ešarra	/εσάρα/ Η κατοικία που έχτισε ο Marduk για τους θεούς, μετά τη νίκη του επί της Τιαμάτ.
Ešgalla	/εσγκάλα/ Δεν είναι σαφές, αλλά μοιάζει να είναι ένα συλλογικό όνομα για την κατοικία της βαβυλωνιακής τριάδας, Enlil, Ea και Anu.
Igigi	/ιγκίγκι/ Συνώνυμο του Anunnaki σε γενικές γραμμές, αν και στην Enûma Eliš η λέξη χρησιμοποιείται για τους νεώτερους θεούς, κατώτεροι των Anunnaki.
Kaka	/κάκα/ Ο βεζύρης του Anšar
Kišar	/κισάρ/ Αδελφή και σύζυγος του Anšar, μητέρα του Anu και κατ’επέκταση ολόκληρου του πανθέου. Εικάζεται πως το δίδυμο Kišar και Anšar αντιπροσωπεύει τη γη και τον ουρανό αντίστοιχα.
Laḫmu Laḫamu	/λαχμού/ και /λαχαμού/ Ο Laḫmu και η Laḫamu εμφανίζονται ως τα πρωτότοκα παιδιά του Apsû και της Tiamat και δεν αναφέρονται ποτέ ξεχωριστά, αλλά πάντα ως δίδυμο. Ο Laḫmu εμφανίζεται σε επεικονίσεις ως άνδρας με μούσι, 4-6 μπούκλες στα μαλλιά και κόκκινο ζωνάρι. Παρομοίως και η αδελφή του (χωρίς τα μούσια), αν και αυτή εμφανίζεται και φιδόμορφη ενίοτε. (δεν κατάφερα να εντοπίσω απεικονίσεις της). Το όνομα του Laḫmu σχετίζεται με το “τριχωτός” ή “μαλλιαρός” και κάποιοι εικάζουν πως το όνομα της αντίστοιχης θεότητας στη Χαναάν αποτέλεσε βάση για τη Βηθλεέμ (και όχι η εβραϊκή λέξη για το ψωμί, lehem). Το όνομα της Laḫamu φέρεται να σχετίζεται με τη λάσπη, το ίζημα στον πυθμένα της θάλασσας.
Ο θεός Laḫmu. Εδώ φαίνεται να κρατάει πάνω από το κεφάλι του ένα λιοντάρι. (από βαβυλωνιακή κυλινδρική σφραγίδα. • πηγή)		Η συνήθης, νεότερη απεικόνιση του Laḫmu (εικόνα χωρίς περαιτέρω στοιχεία καταγωγής • πηγή)
Lullû	/λουλού/ Η λέξη που χρησιμοποιείται για τους αρχέγονους ανθρώπους στην Enûma Eliš. Η ίδια λέξη εμφανίζεται στο Ακκαδικό λεξικό του Jeremy Black και με τις έννοιες “χαρίζω αφθονία”, “όμορφος” και ενδεχομένως “ψευδής”.
Marduk	/μαρντούκ/ Επίσης Amar-utu (=μόσχος του ήλιου). Το όνομα έχει μεταφερθεί ως “Μαρδοχαίος” στα Ελληνικά και “Merodach” στα Εβραϊκά. Ο Marduk ήταν ο βασιλιάς του βαβυλωνιακού πανθέου και θεός-προστάτης της Βαβυλώνας, κάτι που καθιερώνεται την περίοδο της βασιλείας του Χαμουραμπί (18ος π.Χ.αιώνας). Την ίδια περίοδο ο Marduk συσχετίζεται αστρολογικά με τον πλανήτη Δία.	Απεικόνιση του Marduk με τον δράκο του, τον Mušḫuššu (από βαβυλωνιακή κυλινδρική σφραγίδα • πηγή)
	Στην Enûma Eliš εμφανίζεται ως γιος του Ea και της Damkina. Τα παιχνιδίσματά του με τους αέρηδες προκάλεσαν την οργή της αρχέγονης μητέρας των θεών Tiamat, η οποία άρχισε να προετοιμάζεται να καταστρέψει τους θεούς. Στο τέλος ο Marduk είναι αυτός που την κατατροπώνει και φτιάχνει τον υλικό κόσμο με το πτώμα της. Ως ανταμοιβή οι τρεις κυρίαρχοι θεοί (Ea, Enlil και Anu) του παραχωρούν την εξουσία τους και ο Marduk κατασκευάσει κατοικίες ώστε να μπορούν να αναπαυθούν οι θεοί. Τέλος πλάθει τους ανθρώπους με το αίμα του Kingu, εχθρού του και συζύγου της Tiamat, για να υπηρετούν τους θεούς. Αν και ο Marduk ξεκίνησε ως θεότητα με άγνωστες αρμοδιότητες, είναι σαφές από την αρχαιολογική έρευνα ότι η σημασία που άρχισε να παίρνει στο πάνθεο αναπτυσσόταν σιγά-σιγά με την αυξανόμενη λατρεία που του αποδιδόταν λόγω δημοφιλίας. Άρχισαν να περνούν σ’αυτόν αρμοδιότητες και χαρακτηριστικά των υπολοίπων σημαντικών θεών, μέχρι που τους επισκιάζει τελείως, όπως φαίνεται και στην Enûma Eliš. Η διαδικασία αυτή παγιώνεται με το που γίνεται η Βαβυλώνα πρωτεύουσα της Μεσοποταμίας τον καιρό του Χαμουραμπί.
Mariutu	/μαριούτου/ Άγνωστης σημασίας λέξη, αλλά μοιάζει να ερμηνεύεται στον επόμενο στίχο (I,102) ως “θεός του ήλιου”.
Mummu	μούμου Το όνομα του βεζύρη του Apsû, με τον οποίο συνωμότησε για την πρώτη επίθεση κατά των θεών και κατέληξε αιχμάλωτος του Έα. Ο τίτλος του βεζύρη δεν ερμηνεύεται, αλλά φαίνεται να σημαίνει τον σύμβουλο.
Nannar	/νανάρ/ Στα Ακκαδικά Su’en ή Sîn. Η μεσοποταμιακή θεότητα του φεγγαριού. Στην Enûma Eliš πλάθεται από τον Marduk.
	Τυπική απεικόνιση του Nannar ως μισοφέγγαρο. Εδώ επιβλέπει την παράδοση εξουσίας από έναν βασιλιά σε έναν άλλο. (~2400π.Χ. Βρετανικό Μουσείο • πηγή)
Ne-beru	/νεμπέρου/ Επίσης Nibiru. Βαβυλωνιακός όρος για το υψηλότερο σημείο της εκκλιπτικής, το σημείο της εαρινής ισημερίας. Στην Enûma Eliš το καθορίζει ο Marduk. Συχνά εμφανίζεται και ως η κατοικία του θεού που ελέγχει τις κινήσεις των άστρων, συνήθως του Marduk.  Το όνομα “Nibiru” έχει χρησιμοποιηθεί και κατά κόρον από καταστροφολόγους και συνωμοσιολόγους ως όνομα υποτιθέμενου ουράνιου σώματος που θα καταστρέψει τη Γη (για την ώρα το 2012). Η ιδέα αυτή κρατάει από το 1995 και δεν ευελπιστώ πως θα εκλίψει και μετά το 2012.
Ninšiku	/νινσίκου/ Εναλλακτικό όνομα του Ea. Δεν κατάφερα να εντοπίσω αν έχει κάποιο ιδιαίτερο νόημα ή αν είναι κάποιος ιδιαίτερος τίτλος.
Nudimmud	/νούντιμουντ/ Εναλλακτικό όνομα για το θεό Ea.
Qingu	/κίνγκου/ Ο σύζυγος της Tiamat μετά το θάνατο του Apsû, στον οποίο εμπιστεύτηκε τη διοίκηση του στρατού της και του έδωσε τις Πινακίδες του Πεπρωμένου για να το ενισχύσει. Αφού νικήθηκε από τον Marduk, δολοφονήθηκε ως τιμωρία και για να χρησιμοποιήσει ο Marduk το αίμα του για να πλάσει τους ανθρώπους.
Šamaš	/σαμάς/ Η βαβυλωνιακή θεότητα του Ήλιου. Ο Šamaš εμφανίζεται πάντα ως είτε απόγονος του Nannar (θεότητα του φεγγαριού) είτε ως υποτελής του και συνδέεται κυρίως με την έννοια της δικαιοσύνης (η θεότητα που φέρνει στο φως την ανομία). Κάτι παρομοιο συμβαίνει και στην Enûma Eliš, όπου ο Marduk δημιουργεί πρώτα τον Nannar και έπειτα τον Šamaš. Πάντως φαίνεται πως αυτή η προτίμηση του φεγγαριού οφείλεται στο σεληνιακό ημερολόγιο των βαβυλωνίων.	Το πάνω τμήμα του Κώδικα του Χαμουραμπί, όπου ο Šamaš παραδίδει σύμβολα εξουσίας στον Χαμουραμπί (~1750π.Χ. Μουσείο Λούβρου • πηγή)
Tiamat	/τιαμάτ/ Μία από τις δύο αρχέγονες θεότητες του βαβυλωνιακού πανθέου, προσωποποίηση του χάους και του αλμυρού νερού και σύζυγος του θεού Apsû των γλυκών νερών, με τον οποίο αναμιγνύει τα νερά της και παράγει τους πρώτους θεούς. Επιπλέον είναι η μητέρα των τεράτων της βαβυλωνιακής μυθολογίας. Η ίδια δε παρουσιάζεται είτε τερατόμορφη, είτε με μορφή μεγάλου ερπετού (γεγονός που έχει οδηγήσει κάποιους να τη συνδέσουν με τον Όφι της Γένεσης). Ετυμολογικά το όνομά της φαίνεται να σχετίζεται με τις σουμεριακές λέξεις “ti”(=ζωή) και “ama” (=μητέρα), αλλά έχει συνδεθεί με πολλές λέξεις στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής μεσογείου που έχουν σχέση με τη θάλασσα, μεταξύ των οποίων είναι και η “Τηθύς”, η “Θάλαττα”, αλλά και η σημιτική λέξη “tehom” που χρησιμοποιείται για την “άβυσσο” στο δεύτερο στοίχο της Γένεσης. Η Tiamat αρχικά βοηθά τον Ea να σκοτώσει τον Apsû που σκόπευε να σκοτώσει τους ενοχλητικούς θεούς, αλλά αργότερα στρέφεται εναντίον τους επειδή ενοχλείται με τα παιχνιδίσματα του Marduk με τους ανέμους. Τελικά ο Marduk τη σκοτώνει και χρησιμοποιεί το σώμα της για να φτιάξει τον υλικό κόσμο, τη γη και τον ουρανό.
	Ο Marduk με τα όπλα του αντιμετωπίζει την τερατόμορφη Tiamat.
	Η Tiamat ως ερπετό με θεούς στην πλάτη της. Η εικόνα δεν έχει επαρκή λεζάντα, αλλά ο πρώτος στη σειρά μοιάζει να είναι ο Marduk με τα όπλα του. (από βαβυλωνιακή κυλινδρική σφραγίδα • πηγή)
Ummu Ḫubur	/ούμου χούμπουρ/ Τίτλος της Τιαμάτ. Στην Enûma Eliš εμφανίζεται με την έννοια της μητέρας που δημιούργησε τα πάντα. Ενδεχομένως να σημαίνει “μητέρα της συνάθροισης [των θεών]”
Upšukkinakku	/ουπσουκινάκου/ Άγνωστης σημασίας λέξη, αλλά φαίνεται να σημαίνει ή κάποιου είδους κατοικίας των θεών ή το χώρο συνεδρίασής τους.
Usmû	/ουσμού/ Επίσης και Isimud και Usumu. Μια από τις ελάσσονες θεότητες, αγγελιοφόρος του Ea. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του το ότι παρουσιάζεται με δύο πρόσωπα που κοιτάζουν το ένα μπρος και το άλλο πίσω.
	Ο Usmû μπροστά στον Ea, που κάθεται στον Apsû και δύο φύλακες με λογχοπελέκεις. (κυλινδρική σφραγίδα • πηγή)

▲

Σύγκριση με τη Γένεση

Ο πρώτος συγγραφέας που προσπάθησε να συγκρίνει το κείμενο της Enûma Eliš ήταν ο αρχαιολόγος που εξέδωσε για πρώτη φορά μετάφραση των σπαραγμάτων των αρχικών πινακίδων που ανακαλύφθηκαν, ο George Smith το 1876 στο έργο του “The Chaldean account of Genesis”. Διαβάζοντάς την τώρα που το κείμενο είναι ολοκληρωμένο είναι σαφές ότι βιάστηκε από τον ενθουσιασμό του να καταλήξει σε παραλληλισμούς και υποθέσεις για τα χαμένα σημεία της διήγησης βάσει της Γενέσεως.

Δείτε τον παρακάτω πίνακα με τους παραλληλισμούς που μπορούν να γίνουν βάσει του κειμένου του Lambert πλέον:

ΜΑΡΝΤΟΥΚ	ΓΙΑΧΒΕ
Η δημιουργία της γης δεν αναφέρεται σαφώς στην Enûma Eliš, αλλά ενδεχομένως να φτιάχτηκε με το άλλο μισό της Τιαμάτ που περίσσεψε (IV,138). Η άλλη αναφορά στον Μαρντούκ ως δημιουργό της γης είναι στα ονόματά του (στο VII,38) αλλά δεν μπορούμε να ξέρουμε τη θέση της στη δημιουργική διαδικασία.	Ουρανός και γή (Γεν 1,1)
Δημιουργούνται στη λογική σειρά τους, μαζί με τον ήλιο και το φεγγάρι	Φως, Ημέρα και Νύχτα (Γεν 1,3)
Διαχωρισμός των ουρανίων υδάτων (IV,138-140)	Διαχωρισμός των ουρανίων υδάτων από τη γη (Γεν 1,6)
Μοναδική αναφορά στα φυτά γίνεται στο VII,79, όπου παρουσιάζεται ως δημιουργός των σιτηρών.	Δημιουργία των φυτών (Γεν 1,11-13)
Αστερισμοί (V,2)	Φωστήρες (Γεν 1,14-18)
Έτος και Ημερολόγιο (V,3-4)
Νύχτα και Ημέρα Σελήνη και Ήλιος (V,13-39)
Η Enûma Eliš δεν ασχολείται με τα ζώα, πέρα από πλάγιες αναφορές στο Μαρντούκ, ως εκείνον που παρέχει τροφή για τα ζώα, προστάτη των βοσκών κ.λπ. Επίσης στο VII,79 εμφανίζεται ως δημιουργός των σμηνών (άγνωστο αν εννοεί έντομα ή πτηνά).	Δημιουργία των ζώων (Γεν 1,20-25)
Σύννεφα και Καιρικά Φαινόμενα (V,46-52)	Αναφορά σε απουσία καιρικών φαινομένων (Γεν 2,5)
Τίγρις και Ευφράτης (V,53-55)	Αναφορά σε πηγή που πότιζε τη γη (Γεν 2,6) Ο Τίγρης και ο Ευφράτης αναφέρονται αργότερα
Δημιουργία της Βαβυλώνας (V,119-130)	Αντιστοιχία με την Εδέμ, αλλά αυτή δημιουργείται μετά τον Άνθρωπο
Άνθρωπος (VI,6-10.32-38)	Άνθρωπος (Γεν 2,7)
Η Βαβυλώνα έχει ήδη δημιουργηθεί	Δημιουργία της Εδέμ με αναφορά στον Τίγρη και τον Ευφράτη (Γεν 2,8-14)
Οι θεοί αναπαύονται (γενικότερο μοτίβο της Enûma Eliš)	Ο Γιαχβέ αναπαύεται την έβδομη ημέρα (Γεν 2,3-4)

Είναι προφανές ότι μπορούν να γίνουν παραλληλισμοί μεταξύ των δύο διηγήσεων, αλλά όχι στην έκταση που επέτρεπε το μισοκατεστραμμένο κείμενο στον Smith.

Ενδεχομένως να μπορούμε να βρούμε κι άλλα στοιχεία σε επιπλέον μεσοποταμιακούς μύθους απ’όπου να προκύπτουν περισσότερες ομοιότητες και ίσως να είναι υποδηλώνουν πως οι Εβραίοι δέχτηκαν σημαντικές επιδράσεις από την βαβυλωνιακή μυθολογία κατά τη Βαβυλώνιο Αιχμαλωσία, αλλά για την ώρα οι παραλληλισμοί δεν επαρκούν ώστε να πειστώ ιδιαίτερα για τους ισχυρισμούς στο βιντεάκι του Evid3nc3 (δεν αναφέρομαι στη στροφή του Ιουδαϊσμού στη μονολατρεία του Γιαχβέ· αυτό το θεωρώ πιο λογικό, αλλά απαιτείται χωριστό άρθρο γι’αυτή τη θεωρία). Θα συνεχίσω το ψάξιμο στη μυθολογία των λαών της Μεσοποταμίας (που είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα) και ενδεχομένως να επανέλθω με νεότερο άρθρο.

 http://onthewaytoithaca.wordpress.com/