Ενούμα Έλις-πρόλογος

Γενικά

Οι επτά πήλινες πινακίδες της Enûma Eliš ανακαλύφθηκαν για πρώτη φορά το 1849 από τον Βρετανό αρχαιολόγο Austen Henry Layard στη “Βιβλιοθήκη της Ασουρμπανιπάλ” στη Μοσούλη του Ιράκ. Ήταν σε άσχημη κατάσταση και τα λίγα θραύσματα που ήταν δυνατόν να μεταφραστούν δημοσιεύτηκαν από τον Άγγλο ασσυριολόγο George Smith το 1876 στο βιβλίο του “The Chaldean account of Genesis”. Μάλιστα, στο 5ο κεφάλαιο του βιβλίου του, όπου παρουσιάζει τη μετάφραση των θραυσμάτων, κάνει κατ’ευθείαν παραλληλισμούς και συγκρίσεις με το κείμενο της εβραϊκής Γενέσεως (ολόκληρο το βιβλίο είναι διαθέσιμο εδώ)

Η Enûma Eliš αποτελείται από 1094 στίχους με κατά μέσο όρο 12 χαρακτήρες ανά στίχο και είναι γραμμένη σε σφηνοειδή γραφή σε 7 πήλινες πινακίδες. Από αυτούς οι 30 είναι σχεδόν εντελώς κατεστραμμένοι και ελάχιστοι χαρακτήρες διαβάζονται. Αν και το πρώτο σετ πινακίδων που βρέθηκε το 1849 χρονολογείται στον 7ο π.χ. αιώνα, θεωρείται πως το κείμενο το πρωτοσυνέθεσαν οι Βαβυλώνιοι το νωρίτερο το 17ο π.Χ. αιώνα περίπου, αν και κάποιοι μελετητές θεωρούν τον 12ο π.Χ. αιώνα πιο πιθανό.

Παρόλο που συχνά προσκολλάται ο χαρακτηρισμός “έπος” στην Enûma Eliš, πρόκειται για ένα τελετουργικό κείμενο που διαβαζόταν κατά τη Βαβυλωνιακή Πρωτοχρονιά. Σε γενικές γραμμές το κείμενο περιγράφει την βαβυλωνιακή θεογονία, την καταστροφή των αρχικών θεών από τους απογόνους τους, την άνοδο του θεού Μαρντούκ στην κορυφή του πανθέου και τη δημιουργία του κόσμου και κλείνει με μια τελετουργική λίστα με τα πενήντα ονόματα του Μαρντούκ, μαζί με μια εντολή να μην ξεχαστούν (εξ ου και η ετήσια ανάγνωση του κειμένου). Είναι κρίμα που το περισσότερο από το κατεστραμμένο κομμάτι βρίσκεται στην περιγραφή της δημιουργίας του σύμπαντος στην 5η Πινακίδα (η μόνη περίπτωση να συμπληρωθεί το κείμενο είναι να βρεθεί αντίγραφο της 5ης πινακίδας).

Ο τίτλος του κειμένου “Enûma Eliš” (θα το βρείτε γραμμένο και “Enuma Elish”) προκύπτει από τις δύο πρώτες λέξεις του πρώτου στίχου και σημαίνει “Όταν ψηλά”. Δείτε ένα δείγμα της προφοράς του αρχικού κειμένου μεταγεγραμμένο με λατινικούς χαρακτήρες (όποιος ενδιαφέρεται, η Wikipedia έχει ένα αξιοπρεπές άρθρο για την αποκρυπτογράφηση της σφηνοειδούς γραφής και τα διάφορα στυλ μεταγραφής, εδώ):

e-nu-ma e-liš la na-bu-ú šá-ma-mu
šap-liš am-ma-tum šu-ma la zak-rat
ZU-AB-ma reš-tu-ú za-ru-šu-un
mu-um-mu ti-amat mu-al-li-da-at gim-ri-šú-un
A-MEŠ-šú-nu iš-te-niš i-ḫi-qu-ú-ma
gi-pa-ra la ki-is-su-ru su-sa-a la she-’u-ú
e-nu-ma DINGIR DINGIR la šu-pu-u ma-na-ma

Το παραπάνω κείμενο μοιάζει έτσι στη σφηνοειδή γραφή (κλικ για μεγέθυνση):

Τη μετάφραση μπορείτε να τη βρείτε παρακάτω

Σ’αυτή τη σελίδα μπορείτε να δείτε και ολόκληρο το κείμενο της πρώτης πινακίδας σε σφηνοειδή γραφή, μαζί με φωνητική απόδοση καθώς και μια εκτεταμένη ανάλυση των πρώτων στίχων.

▲

Παρατηρήσεις για τη μετάφραση

Η παρακάτω μετάφραση της Enûma Eliš βασίζεται στην αγγλική μετάφραση του αρχαιολόγου W.G. Lambert απ’ευθείας από τα Ακκαδικά, από το βιβλίο του “Enuma Eliš. The Babylonian Epic of Creation” του 1966. Η μετάφραση έχει παραχωρηθεί στην ιστοσελίδα ETANA (Electronic Tools and Ancient Near Eastern Archives) υπό την άδεια χρήσης Creative Commons Attribution-Noncommercial-Share Alike 3.0 Unported License, οπότε και αυτή η μετάφραση στα Ελληνικά προστατεύεται από την ίδια άδεια χρήσης. Αν και είναι η ίδια με την άδεια χρήσης όλου του ιστολογίου, το σημειώνω στην περίπτωση που κάποια στιγμή στο μέλλον η άδεια του ιστολογίου αλλάξει.

Για την ακρίβεια, το κείμενο του Lambert αποτελεί συγκερασμό των τριών κυρίων συλλογών ανακαλυφθέντων σπαραγμάτων της Enûma Eliš, αρκετών για να αποκαταστήσουν σχεδόν ολόκληρο το κείμενο, με εξαίρεση μια μεγάλη λακούνα στην 5η πινακίδα:

• Τα ευρήματα των βρετανικών ανασκαφών στη Νινευή (μετάφραση King 1902, βλ. και παρακάτω)
• Τα ευρήματα των βρετανο-αμερικανικών ανασκαφών στην Κις [S. Langdon, Oxford Editions of Cuneiform Texts VI, 1923 (το συγκεκριμένο άρθρο είναι διαθέσιμο εδώ σε πολλές μορφές)]
• Τα ευρήματα των γερμανικών ανασκαφών στην Ασσούρ [Erich Ebeling, Keilschrifttexte aus Assur religiösen Inhalts, Viertes Heft, Leipzig, 1919, 1923 (διαθέσιμο ολόκληρο εδώ)]

Δεδομένου το ελληνικό κείμενο είναι μετάφραση της μετάφρασης, προτίμησα να παραθέσω και το αγγλικό κείμενο για ελαχιστοποίηση των παρανοήσεων. Αυτούσιο το αγγλικό κείμενο βρίσκεται σ’αυτή την ιστοσελίδα. Το αγγλικό κείμενο είναι σημαντικό σ’αυτή την περίπτωση γιατί αγγλικές μεταφράσεις της Enûma Eliš υπάρχουν αρκετές και αντικατοπτρίζουν τους αντίστοιχους μεταφραστές τους. Η συγκεκριμένη μετάφραση του Lambert είναι από τις πιο πρόσφατες. Άλλες αγγλικές μεταφράσεις που κατάφερα να εντοπίσω και μπορείτε να διαβάσετε για να τις συγκρίνετε είναι:

• Σε μετάφραση του Leonard William King από το βιβλίο του “The Seven Tablets of Creation”, Luzac and Co., London, 1902 (εδώ η πιο πρόσφατη επανέκδοση)
• Stephen Langdon από το βιβλίο του “The Babylonian epic of creation restored from the recently recovered tablets of Assur”,Oxford, 1923 (βλ. και πιο πάνω)
• Σε μετάφραση N. K Sandars από το βιβλίο “Poems of Heaven and Hell from Ancient Mesopotamia”, Penguin Classics, 1971
• Σε μετάφραση της Stephanie Dalley από το βιβλίο “Myths from Mesopotamia: Creation, the Flood, Gilgamesh, and Others”, Oxford University Press, 1991

Όπως πάντα σε τέτοιου μεγέθους μεταφράσεις, θα εκτιμήσω και την όποια βοήθειά σας στον εντοπισμό λαθών. Να έχετε πάντως κατά νου πως προσπάθησα να μεταφράσω όσο πιο κυριολεκτικά γίνεται για να μην αλλοιωθεί ιδιαίτερα το κείμενο με ελληνικές φιοριτούρες (πρόκειται άλλωστε για πανάρχαιο κείμενο).

Τα κύρια ονόματα που είναι υπογραμμισμένα με τελείες (και το ποντίκι μετατρέπεται σε ερωτηματικό) οδηγούν σε ένα γλωσσάρι παρακάτω. Μπορείτε να επιστρέψετε στο σημείο που διαβάζετε πατώντας το Back στον browser σας.

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ 3/8/2011: Η μετάφραση τώρα διατίθεται και σε PDF για κατέβασμα και εκτύπωση. Κάντε κλικ στο εικονίδιο δίπλα για να ανοίξετε το αρχείο ή δεξί κλικ > “Αποθήκευση προορισμού ως” για να το κατεβάσετε.

▲

Περίληψη

Το κείμενο της Enûma Eliš έχει την εξής θεματική διάρθρωση:

1
20				Οι αρχέγονοι θεοί (Απσού και Τιαμάτ) γεννούν τους πρώτους θεούς.
54				Οι θεοί γίνονται ενοχλητικοί και ο Απσού σχεδιάζει την καταστροφή τους.
77	I			Ο Έα μαθαίνει το σχέδιο του Απσού, τον σκοτώνει και παίρνει τη θέση του ως κεφαλή του πανθέου.
108				Η γέννηση του Μαρντούκ και η περιγραφή του. Ο Μαρντούκ εκνευρίζει την Τιαμάτ και κάποιους θεούς.
162				Η Τιαμάτ, έχοντας κάποιους θεούς με το μέρος της, ετοιμάζεται για πόλεμο ενάντια στους υπόλοιπους θεούς και κάνει τον Κίνγκου αρχηγό του στρατού της και σύζυγό της.
48				Ο Έα μαθαίνει για τα σχέδια της Τιαμάτ.
126	II			Οι θεοί προσπαθούν δύο φορές να αντιμετωπίσουν την Τιαμάτ και αποτυγχάνουν.
162				Ο Μαρντούκ αναλαμβάνει να καταστρέψει την Τιαμάτ και το στρατό της με αντάλλαγμα το θρόνο του πανθέου.
128	III			Οι μεγάλοι θεοί Λαχμού και Λαχαμού ενημερώνονται για τον επικείμενο πόλεμο με την Τιαμάτ και την πρόταση του Μαρντούκ.
138				Οι θεοί συμφωνούν με την πρόταση του Μαρντούκ και του αναθέτουν την καταστροφή της Τιαμάτ
34
58				Ο Μαρντούκ εξοπλίζεται για τη μάχη με την Τιαμάτ και τον Κίνγκου.
133	IV			Περιγραφή της μάχης. Ο Μαρντούκ νικάει την Τιαμάτ και το στρατό της.
148				Ο Μαρντούκ χρησιμοποιεί το σώμα της Τιαμάτ για να δημιουργήσει το υλικό σύμπαν.
76
116	V			Οι θεοί τιμούν τον Μαρντούκ για το κατόρθωμά του και του παραδίδουν την εξουσία.
158				Ο Μαρντούκ κατασκευάζει τους χώρους κατοικίας και ανάπαυσης των θεών και την Βαβυλώνα.
34				Ο Μαρντούκ κατασκευάζει τους ανθρώπους με το αίμα του Κίνγκου.
81	VI			Ο Μαρντούκ μοιράζει αρμοδιότητες μεταξύ των θεών.
120				Οι θεοί αποθεώνουν τον τον Μαρντούκ, ανανεώνουν τον όρκο υποταγής τους και ορίζουν τις υποχρεώσεις των ανθρώπων.
166				Οι θεοί απαγγέλουν τα πενήντα ονόματα του Μαρντούκ.
142	VII
162				Επίλογος – Ηθικές και εκκλησιαστικές συμβουλές για τους ακροατές.

▲

http://onthewaytoithaca.wordpress.com/