Η Διδασκαλία της Αφύπνισης από τον Julius Evola

by arpokratis
Ένα εξαιρετικά σημαντικό βιβλίο μόλις κυκλοφόρησε στην χώρα μας. Σημαντικό διότι συμπληρώνει μια αδίκως περιορισμένη βιβλιογραφία, αλλά και γιατί έρχεται σε μια εποχή που η Ελλάδα έχει ανάγκη από ανθρώπους που μπορούν να μας εμπνεύσουν με την διορατικότητα τους.
Μια τέτοια προσωπικότητα είναι ο ιταλός λόγιος Julius Evola. Μέχρι σήμερα λοιπόν, είχαμε την δυνατότητα να διαβάσουμε μονάχα τρία από τα δεκάδες έργα του, αριθμός που συμπληρώνεται με ένα ακόμη αξιόλογο τίτλο. Πρόκειται για το Διδασκαλία της Αφυπνίσεως (La Dottrina del Risveglio, 1943) που κυκλοφορεί σε ιδιωτική έκδοση (μια αξιέπαινη πρωτοβουλία) από τον ίδιο το μεταφραστή του, τον Κωνσταντίνο Μαλεβίτη.
Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου, διαβάζω τα εξής:
Ένας από τους σημαντικότερους φιλοσόφους της σύγχρονης εποχής, ο Julius Evola (1898-1974), είναι ίσως ο βασικότερος εκφραστής της Εσωτερικής Παράδοσης. Τον αριστοκρατικό, εσωτερικό και ηρωικό τρόπο ζωής τον οποίο ακολούθησε συνοδεύουν μία σειρά εργασιών ανάμεσα στις οποίες συγκαταλέγεται και το παρόν βιβλίο.
Στη Διδασκαλία της Αφυπνίσεως ο Evola υπεισέρχεται σε μία έξοχη ανάλυση των ιερών κειμένων Pali του αρχέγονου Βουδισμού τα οποία αντικατοπτρίζουν το πολιτιστικό, μεταφυσικό και υπερβατικό περιεχόμενο της εν λόγω ανατολικής παράδοσης.
Πρόκειται για μία διδασκαλία η οποία απευθυνόμενη σε μία ελίτ ασκητών πνευματικής ευγένειας, κατευθύνεται κόντρα στο ρεύμα, αόρατη για τον περισσότερο κόσμο και τους κοινούς θνητούς που ζουν στη σκιά της άγνοιας.
Ο Βουδισμός ιδιαίτερα στην πρωταρχική του μορφή αποστασιοποιείται του οτιδήποτε θυμίζει θρησκεία, μυστικισμό ή χαρακτηρίζεται από τις έννοιες της πίστης, της αφοσίωσης, της δογματικής ακαμψίας και του προσηλυτισμού.
Αντίθετα, εξυψώνεται ο ασκητισμός ως προς την αυθεντική του σημασία δηλαδή αυτή της πρακτικής εξάσκησης, της πειθαρχίας και της εκμάθησης.
Παράλληλα εκθειάζεται η αυτοσυγκέντρωση, η δύναμη της θελήσεως, ο έλεγχος της σκέψης και του νου, η ηθική συμπεριφορά, ο μοναχισμός.
Εkattam monam akkhatam – Η μοναξιά είναι σοφία. Εκείνος ο οποίος είναι μόνος θα ανακαλύψει ότι είναι χαρούμενος, άρχοντας του εαυτού του, τεχνίτης του προσωπικού του πεπρωμένου.
Ο άνθρωπος έρχεται σε αντιπαράθεση με τον ίδιο του τον εαυτό και την εξαρτημένη φύση της ύπαρξής του. Μπαίνει σε μία μάχη καθημερινή, χωρίς ανακωχή, σε έναν ηρωικό αγώνα πνευματικού είδους. Προτιμάει να πεθάνει μαχόμενος για την πραγμάτωση της ύστατης κορύφωσης, παρά να ζει νικημένος. Περπατάει το μονοπάτι της αφυπνίσεως, κατευθυνόμενος προς τη φώτιση. Το μόνο που έχει πλέον σημασία είναι η κάθε στιγμή. Έχει αποκτήσει έλεγχο επί του εαυτού του, διακατέχεται από επίγνωση, γαλήνη, αταραξία και αξιοπρέπεια. Κatam karaniyam – Θα γίνει αυτό που ήταν να γίνει.
Περισσότερες πληροφορίες για το εν λόγω έργο, θα βρείτε εδώ(http://www.juliusevola.gr/)
 http://www.apophenia.gr/

Το Μυστήριο του Έρωτα και της Ψυχής

by Γιώργος Ιωαννίδης
Σ’ ένα από τα πιο παράξενα βιβλία της αρχαιότητας, το Μεταμορφώσεις ή Asinus aureus (2ος αιώνας) όπως το αποκαλούσε ο Άγιος Αυγουστίνος, υπάρχει η δραματική ιστορία για την αγάπη του Έρωτα με την Ψυχή, την περιπέτεια που γνώρισε το πάθος τους, αλλά και το ευτυχές τέλος με την ανάληψη της Ψυχής στον Όλυμπο.
Εκτός όμως από μια όμορφη ιστορία, είναι ένας διδακτικός μύθος, γεμάτος από μυητικά σύμβολα και υψηλές έννοιες. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν, που η εικονογραφία του Έρωτα με την Ψυχή χρησιμοποιήθηκε στα αρχαία μυστήρια. Μάλιστα, ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της αλληγορίας αυτής, βρίσκουμε στο παραπάνω περίφημο ανάγλυφο, από το υπόγειο Μιθραίο στην Santa Maria Capua Vetere της Ιταλίας, κατασκευασμένο κάποια στιγμή, στα μισά του 2ου αιώνα.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Luther Martin (Mystic Cults in Magna Graecia, 2010), η εν λόγω παράσταση βρίσκεται πάνω από την κόγχη που σηματοδοτεί το πέρασμα του Αιγόκερου, δηλαδή της απελευθέρωσης της ψυχής από τις υποσεληνίες καταστάσεις της ύπαρξης (σύμφωνα με τον Πορφύριο και το έργο του Περί του εν Οδυσσεία των Νυμφών Άντρου), υπό την καθοδήγηση του Έρωτα ή Amor.
Στο σημείο αυτό, αξίζει να θυμηθούμε τον λεοντοκέφαλο Αιών, τον «Μπαφομέτ» των πιστών του Μίθρα, που παριστάνονταν συχνά να κραδαίνει δυο κλειδιά, αυτά που ανοίγουν τις πύλες του Καρκίνου και του Αιγόκερου (βλ. Joscelyn Godnwin, Μυστηριακές Θρησκείες του Αρχαίου Κόσμου, 1996). Το πρώτο είναι αργυρό και οδηγεί στον δρόμο των επαναενσαρκώσεων, ενώ το δεύτερο είναι χρυσό και φέρνει την ψυχή πέρα από το μονοπάτι της Ανάγκης, προς τον Ήλιο και την απελευθέρωση από τον κύκλο του θανάτου και της γέννησης. Την δεύτερη αυτή πύλη, είναι που διαβαίνουν οι αθάνατοι, γράφει ο Πορφύριος, δηλαδή οι μυημένοι και οι θεοί.
Κάπως έτσι και εμείς, μπορούμε να φανταστούμε τον αρχαίο Ιεροφάντη που σαν ένα άλλος Έρωτας-Παιδί, καθοδηγεί την ψυχή του εν-θουσιασμένου μυούμενου, και με την δάδα του μυστικού φωτός, την καθοδηγεί πέρα από την όγδοη σφαίρα, όπου βασιλεύει ο αληθής θεός που οι Ρωμαίοι αποκαλούσαν Draco Caelestis, ενώ ο Απουλήιος και οι μύστες των Μυστηρίων της Ίσιδας ονόμαζαν Ήλιο του Μεσονυκτίου…
 http://www.apophenia.gr/2610/eros-and-psyche/

Η μουσική στην παίδευση της ψυχής και στα Θεία Μυστήρια των Ελλήνων

Φιλοσοφία εστί μεγίστη μουσική κατά τον Πλατωνικό «Φαίδωνα»[1] και το τελευταίο μάθημα πριν την φιλοσοφία στην Πλατωνική «Πολιτεία» είναι η μουσική. Οπότε, όπως η διαλεκτική είναι ο θριγκός[2] της φιλοσοφίας, έτσι και η φιλοσοφία είναι ο θριγκός της μουσικής. Εξάλλου στους τρεις (3), των επιμέρους ψυχών, αναβαθμούς, ο μουσικός είναι αμέσως μετά τον φιλόσοφο[3]. Ας μη ξεχνούμε, επίσης, ότι η μουσική πηγάζει από τις Μούσες και οι δύο (2) πρεσβύτερες, Καλλιόπη και Ουρανία, είναι η μούσες της φιλοσοφίας[4].

Τα όργανα της μουσικής χωρίζονται στα κρουστά, στα πνευστά και στα έγχορδα. Από αυτές τις 3 κατηγορίες θα αναφερθούμε στις 2 τελευταίες και συγκεκριμένα στον αυλό (πνευστό) και στην κιθάρα (έγχορδο).

Τρία δὲ ταῦτα ἐπαιδεύοντο ἐν Ἀθήνησι, γράμματα, κιθαρίζειν, παλαίειν, διὰ τὸ ἐπικοσμεῖν, ὡς ἐν ἀρχῇ προείρηται, τὴν τριμέρειαν τῆς ψυχῆς [5] · διὰ μὲν τῶν γραμμάτων τὸν λόγον, διὰ δὲ τῆς κιθάρας τὸν θυμὸν τιθασεύοντες, διὰ δὲ τοῦ παλαίειν ῥωννύντες τὴν ἐπιθυμίαν καὶ ἀμάλθακτον αὐτὴν ποιοῦντες. ἐπάγει δὲ ὅτι “αὐλεῖν δέ γε οὐκ ἤθελες”[6]. διὰ πολλὰς δὲ αἰτίας οὐκ ἐπετήδευον τὸν αὐλόν· πρῶτον μὲν ὅτι ἐκστατικὸς οὗτος καὶ μᾶλλον ἐνθουσιαστικὸς καὶ οὐ παιδευτικός. ἐν μὲν γὰρ τῷ κιθαρίζειν δυνατὸν καὶ λόγῳ χρῆσθαι, ἐν δὲ τῷ αὐλεῖν οὐδαμῶς· οὐ μόνον δὲ αὐτὸς οὐ δύναται λόγῳ χρῆσθαι ἢ ᾄδειν, ἀλλ᾽ οὐδὲ ἄλλου ᾄδοντος ἀκούειν, θορυβώδης γὰρ οὗτος· διὸ “κιθαρῳδία” μὲν εἴρηται, “αὐλῳδία” δὲ οὔ. καὶ ἡ Ἀθηνᾶ δὲ διὰ τοῦτο τὸν αὐλὸν ἀπέρριψεν ὡς ἐμπόδιον ὄντα τῷ λόγῳ (ἔφορος δὲ σοφίας ἡ θεός)· ὡς δέ φασιν οἱ ποιηταί, διότι τὸ πρόσωπον ἀπρεπὲς ἑώρα. ἢ καὶ τοῦτο νοητέον οὕτως, ὅτι πρόσωπον τῆς ἀπηχήσεως ὁ λόγος, ὁ δὲ αὐλὸς τῷ λόγῳ πολέμιος. καὶ ὁ ποιητὴς δὲ τοῖς Ἕλλησιν ἀποδίδωσι πανταχοῦ τὸ κιθαρίζειν, οὐδαμοῦ δὲ αὐτοὺς εἰσήγαγεν αὐλοῦντας· ἀλλὰ τοῖς Τρωσὶ βαρβάροις οὖσιν ἀπένειμε τὸν αὐλόν, περὶ ὧν καὶ τὸ “Τρῶες μὲν κλαγγῇ ἐνοπῇ τ᾽ ἴσαν, ὄρνιθες ὥς”, εἴρηκε. καλῶς δὲ τούτοις τὸν αὐλὸν ἀποδέδωκεν, ὡς Φρυξίν· ἐν Φρυγίᾳ γὰρ λέγεται εὑρεθῆναι ὁ αὐλὸς περὶ τὰ μυστήρια καὶ τοὺς ἐνθουσιασμούς. ἔνθα καὶ ὁ Μαρσύας ἦν, ὃς ἀγωνισάμενος περὶ μουσικῆς πρὸς Ἀπόλλωνα ἡττήθη χρώμενος αὐλῷ, ἐκείνου δὲ κιθάραν ἔχοντος. καὶ αὐτὸς δὲ ὁ Ἀλκιβιάδης περὶ τῶν Θηβαίων ἔφη· “αὐλείτωσαν Θηβαίων παῖδες, διαλέγεσθαι γὰρ οὐκ ἴσασιν”.
(Βλ., Ολυμπιόδωρος «Υπόμνημα εις τον Πλάτωνος Αλκιβιάδην» 65.20-67.6)

Ειδικότερα ο Πρόκλος[7] μας αναφέρει για την αυλητική:

Τὸν δὲ <αὐλὸν> κατιδεῖν ἄξιον δι᾽ ἣν αἰτίαν ὁ Ἀλκιβιάδης οὐ προσήκατο· καίτοι καὶ ἡ αὐλητικὴ μουσική τίς ἐστιν. ἤδη μὲν οὖν τινὲς εἰρήκασιν ὅτι καλλωπιστὴς ὢν οὗτος ἐκ παιδὸς οὐ προσῆλθε τῇ αὐλητικῇ τὴν ἐν τῷ προσώπῳ καὶ τῷ ἄλλῳ παντὶ σώματι φεύγων ἀσχημοσύνην ἐκ τῆς τῶν αὐλῶν ἐμπνεύσεως· ἄσχημον γὰρ τὸ χρώμενον φαίνεται τοῖς τοιούτοις ὀργάνοις. ἔστι δὲ ἡ ἀπόδοσις αὕτη καὶ ἄλλως προπετὴς τοῦ Ἀλκιβιάδου καταψηφιζομένη τὴν περὶ τοὺς καλλωπισμοὺς πτοίαν καὶ τὸ κοινὸν οὐχ ὁρῶσα τῆς ὅλης εὐγενείας φυλαττομένης τὸν αὐλόν. κάλλιον δὲ λέγειν ὅτι καὶ ὀρθαὶ πολιτεῖαι τὴν αὐλητικὴν ἀπεστράφησαν· οὐκοῦν οὐδὲ ὁ Πλάτων αὐτὴν παραδέχεται. τὸ δὲ αἴτιον ἡ ποικιλία τοῦδε τοῦ ὀργάνου, τοῦ αὐλοῦ λέγω, ὃ καὶ τὴν τέχνην τὴν χρωμένην αὐτῷ ἀπέφηνε φευκτήν· καὶ γὰρ <τὰ παναρμόνια> καὶ ἡ πολυχορδία <μιμήματα τῶν αὐλῶν ἐστίν>· ἕκαστον γὰρ τρύπημα τῶν αὐλῶν τρεῖς φθόγγους, ὥς φασι, τοὐλάχιστον ἀφίησιν, εἰ δὲ καὶ τὰ παρατρυπήματα ἀνοιχθείη, πλείους. δεῖ δὲ οὐ πᾶσαν παρα δέχεσθαι τὴν μουσικὴν εἰς τὴν παιδείαν, ἀλλ᾽ ὅσον ἐστὶν αὐτῆς ἁπλοῦν. ἔτι τοίνυν τῶν μουσικῶν τούτων ὀργάνων τὰ μέν ἐστι καταστηματικά, τὰ δὲ κινητικά, τὰ μὲν στάσει προσήκοντα, τὰ δὲ κινήσει. τὰ μὲν οὖν καταστηματικὰ πρὸς παιδείαν ἐστὶν ἀνυσιμώτατα, τὸ ἦθος ἡμῶν εἰς τάξιν ἄγοντα καὶ τὸ θορυβῶδες καταστέλλοντα τῆς νεότητος καὶ τὸ κεκινημένον εἰς ἡσυχιότητα καὶ εἰς σωφροσύνην περιάγοντα, τὰ δὲ κινητικὰ πρὸς ἐνθουσίαν οἰκειότατα. διὸ δὴ καὶ ἐν τοῖς μυστηρίοις καὶ ἐν ταῖς τελεταῖς χρήσιμος ὁ αὐλός. χρῶνται γὰρ αὐτοῦ τῷ κινητικῷ πρὸς τὴν τῆς διανοίας ἔγερσιν ἐπὶ τὸ θεῖον· δεῖ γὰρ τὸ μὲν ἄλογον κοιμίζειν, τὸν δὲ λόγον ἀνακινεῖν. διὸ παιδεύοντες μὲν τοῖς κατα στηματικοῖς χρῶνται, τελοῦντες δὲ τοῖς κινητικοῖς· τὸ μὲν γὰρ παιδευόμενον τὸ ἄλογόν ἐστι, τὸ δὲ τελούμενον καὶ ἐνθουσιάζον ὁ λόγος.

Δηλαδή:
Αξίζει όμως να δούμε για ποια αιτία ο Αλκιβιάδης δεν ήθελε να μάθει τον αυλό, μολονότι και η αυλητική είναι είδος μουσικής. Μέχρι τώρα έχουν πει κάποιοι ότι, επειδή από μικρό παιδί ήταν φιλάρεσκος, δεν πήγε να μάθει την αυλητική για ν’ αποφύγει την ασχήμια που φέρνει στο πρόσωπο, αλλά και γενικά σε όλο το σώμα, το φύσημα του αυλού˙ είναι γεγονός, όποιος χρησιμοποιεί τέτοια όργανα φαίνεται άσχημος. Η παραπάνω εξήγηση είναι ούτως ή άλλως επιπόλαιη, αφού καταλογίζει στον Αλκιβιάδη υπέρμετρο ενδιαφέρον για την εμφάνισή του και παραβλέπει την κοινή συνήθεια όλων των ευγενών που διατηρούν τον αυλό. Είναι ωραιότερο να πούμε ότι και τα σωστά πολιτεύματα αποστράφηκαν την αυλητική, την οποία βέβαια ούτε ο Πλάτων την δέχεται. Αιτία είναι η ποικιλομορφία του οργάνου τούτου, του αυλού εννοώ, που εμφανίζει προς αποφυγήν και την τέχνη η οποία το χρησιμοποιεί˙ διότι “τα πολυαρμονικά[8]” και η πολυχορδία “είναι μιμήματα των αυλών”, αφού κάθε τρύπα των αυλών βγάζει, όπως λένε, τρεις τουλάχιστον ήχους, κι αν μάλιστα ανοιχτούν και οι πλαϊνές τρύπες, περισσότερους. Δεν πρέπει όμως να δεχόμαστε το σύνολο της μουσικής στην παιδεία, αλλά το μέρος της μόνο που είναι απλό. Επιπλέον, από τα μουσικά όργανα άλλα είναι καταστηματικά (καταπραϋντικά) και άλλα κινητικά, με τα πρώτα να ταιριάζουν στην στάση και τα δεύτερα στην κίνηση. Τα καταστηματικά είναι πολύ αποτελεσματικά στην παιδεία, καθώς οδηγούν το ήθος μας στην τάξη, καταστέλλουν το θορυβώδες της νεότητάς μας και καθοδηγούν στην περιαγωγή προς ησυχία και σωφροσύνη, ενώ τα κινητικά είναι οικειότατα για ενθουσιασμό. Δια τούτο λοιπόν και στα Μυστήρια και στις Τελετές είναι χρήσιμος ο αυλός, διότι αξιοποιούν την κινητική δύναμή του για την έγερση της διάνοιας προς το Θείο˙ πραγματικά, πρέπει το δε άλογο κοιμίζειν και τον δε λόγο(λογικό μέρος) ανακινείν. Δια αυτό και στην εκπαίδευση χρησιμοποιούν καταστηματικά (καταπραϋντικά) όργανα και στις τελετές κινητικά, αφού αυτό που εκπαιδεύεται είναι το άλογο, ενώ αυτό που είναι στις τελετές και στον ενθουσιασμό[9] είναι το λογικό.

Ως βλέπουμε, για την εκπαίδευση της ψυχής, στην Αθήνα είχαν τη γραμματική, την εκμάθηση κιθάρας και την πάλη(γυμναστική). Η γραμματική εκπαιδεύει το λογικό μέρος τη ψυχής, η κιθάρα το θυμοειδές και η πάλη το επιθυμητικό. Ο αυλός όντας ενθουσιαστικός ξεπερνάει, τρόπο τινά, το θέμα της παιδεύσεως και κινεί το λογικό μέρος, δηλαδή εφόσον είναι ήδη σε ένα κάποιο ανώτερο επίπεδο το λογικό μέρος, δραστηριοποιείται από τον αυλό, εξού και δεν χρειάζεται ο λόγος ως φωνή, ενεργοποιεί τρόπο τινά την διάνοιά του και λειτουργεί στα Μυστήρια. Ας μη ξεχνάμε ότι τη μαντική μανία την απέδωσε στον Απόλλωνα, ενώ την τελεστική στον Διόνυσο[10], και για αυτό οι ακόλουθοι του Διονύσου, Σάτυροι, Σιληνοί και Πάνες, χρησιμοποιούν τον αυλό!



Συγγραφέας: Γουλέτας Παναγιώτης

 http://ellinonpaligenesia.blogspot.gr/2013/02/blog-post_5560.html

ΜΕΤΕΝΣΑΡΚΩΣΗ ΚΑΙ ΨΥΧΗ

ΜΕΤΕΝΣΑΡΚΩΣΗ ΚΑΙ ΨΥΧΗ

"Λέγουν ότι η ψυχή του ανθρώπου είναι αθάνατος και άλλοτε μεν τελειώνει, οπότε λέγομε ότι ο άνθρωπος αποθνήσκει, άλλοτε δε πάλιν γεννάται, ποτέ όμως δεν χάνεται"
ΜΕΝΩΝ-ΠΛΑΤΩΝΑΣ
"Εκείνο που η κάμπια θεωρεί το τέλος του κόσμου, ο δημιουργός το ονομάζει πεταλούδα…" .
Ρ. ΜΠΑΧ
Για τους Έλληνες όπως φαίνεται και από τον μύθο των Ελευσίνιων μυστηρίων, η μεταθανάτια ζωή ήταν δεδομένη , λόγω του αιώνιου τμήματος που υπήρχε μέσα στον άνθρωπο.
Χαρακτηριστικό είναι το υπέροχο παρακάτω απόσπασμα του Εμπεδοκλή:

"Άφρονες και αγνοούντες είναι και με την σκέψη τους μακριά δεν φτάνουν,
Αυτοί που υποθέτουν πως εκείνο που δεν υπήρχε μπορεί να υπάρξει,ή πως εντελώς να πεθάνει κάτι μπορεί , και παντελώς να εξαφανιστεί.
Αδύνατον αρχή να γίνει από την Μη ύπαρξη.
Αδύνατον επίσης η ύπαρξη στο τίποτε να σβήσει, διότι εκεί όπου μία ύπαρξη οδηγείτε, εκεί θα συνεχίσει να είναι.
Ποτέ κανένα μην πιστέψετε που καθοδηγούμενος εις τα θέματα αυτά υπήρξε, ότι τα πνεύματα των ανθρώπων ζουν μόνο όσο η αποκαλούμενη ζωή κρατά.
Ότι μονάχα τότε ζούνε, όσοι απολαμβάνουν τις χαρές και τις λύπες τους, ή ότι προτού να γεννηθούν και αφού πεθάνουν, αυτοί είναι ένα τίποτα…".

Πιο περιεκτικά ο Ηράκλειτος έλεγε:

" Το αθάνατο είναι θνητό. Το θνητό είναι αθάνατο Ο θάνατος είναι αθάνατη ζωή για τους θνητούς, για τους αθάνατους, η θνητή ζωή είναι θάνατος..",

ενώ σε έναν από τους διάλογους του ο Ερμής ο Τρισμέγιστος αναφέρει:

"-Δεν παθαίνουν πατέρα τα ζωντανά όντα στον κόσμο, μολονότι αποτελούν τμήματα του κόσμου;
-Σώπα, παιδί μου, γιατί κινδυνεύεις να παραπλανηθείς από την ονομασία του φαινομένου. Τα ζωντανά όντα δεν πεθαίνουν.. Απλώς καθώς είναι σύνθετα σώματα , διαλύονται. Η διάλυση αυτή δεν είναι θάνατος, αλλά διάλυση ενός μίγματος. Και αν πρόκειται να διαλυθούν, δεν καταστρέφονται, αλλά ανανεώνονται . Τι είναι στα αλήθεια, η ενέργεια της ζωής: Δεν είναι η κίνηση; Ή τι υπάρχει στον κόσμο που μένει ακίνητο; Τίποτε, παιδί μου.
-Αλλά πατέρα η Γη τουλάχιστον δεν φαίνεται να είναι ακίνητη;
-Όχι παιδί μου. Κατά αντίθεση προς όλα τα όντα, που φαίνεται σταθερή , αυτή υπόκειται σε πλήθος κινήσεων. Δεν θα ήταν ανόητο να υποτεθεί ότι η τροφός όλων των όντων θα πρέπει να είναι ακίνητη, αυτή που είναι η αιτία της γέννησης όλων των όντων , αυτή που γεννάει όλα τα πράγματα; Χωρίς κίνηση πράγματι είναι αδύνατον εκείνο που γεννάει να γεννήσει οτιδήποτε…Μάθε λοιπόν ότι όλα τα πράγματα στον κόσμο μηδενός εξαιρουμένου βρίσκονται εν κινήσει, είτε ελαττούμενα είτε αυξανόμενα. Και ότι εκείνο που βρίσκεται σε κίνηση, βρίσκεται στην ζωή, χωρίς να είναι ανάγκη κάθε ζωντανό ον να διατηρεί την ταυτότητα του. Χωρίς αμφιβολία παιδί μου, ο κόσμος όταν τον δεις στο σύνολο του είναι ακίνητος, αλλά τα μέρη του βρίσκονται όλα σε κίνηση, χωρίς ωστόσο, τίποτε να χάνεται ή να καταστρέφεται…"

Σύμφωνα με τον Πυθαγόρα, η μονάς είναι η έννοια της ατομικότητας, μια συστατική σταγόνα του χωρίς ακτές Ωκεανού του ευρύχωρου Όντος. Αντίστοιχα, η ανθρώπινη ψυχή είναι μια προεκβολή της Μοναδικής Ουσίας.
Για τον Πλωτίνο, η Ψυχή έχει τρεις υποστάσεις. Ζει με τον Νου και μέσω του Νου ενώνεται με το Ένα. Το άλλο τμήμα της αυτό που κοιτάζει προς τον βυθό, είναι υπεύθυνο για τη δημιουργία των σωμάτων. Όμως και αυτό το τμήμα ποτέ δεν χάνει την επαφή του με τον Νου. Βρίσκεται ανάμεσα στον Νου και τις αισθήσεις. Είναι η ενδιάμεση αιτία των αισθήσεων και ο εκπρόσωπος του Νου. Τα χαρακτηριστικά αυτού του τμήματος, που λέγεται και ατομική ψυχή και κοιτάζει προς τις αισθήσεις, είναι ο επαγωγικός συλλογισμός, αφού μπορεί και συμπεραίνει από τις αιτίες τα αποτελέσματα. Μπορεί όμως να υπερυψώνεται πάνω από τη λογική, εφόσον ένα τμήμα της παραμένει πάντοτε στον Νου ή στην Παγκόσμια Ψυχή και έτσι να συμμετέχει στην Κοσμική Ζωή μέσω της διαισθητικής σκέψης.....
Η ψυχή ως ενότητα που αντιπροσωπεύει τη ζώσα και παραγωγική δύναμη του κόσμου, ενεργεί σε διαφορετικά επίπεδα και με διαφορετικούς τρόπους, παράγοντας έτσι διαδοχικά πυκνότερες εικόνες ή αντανακλάσεις του εαυτού της, εμψυχωμένες όμως με όλο και λιγότερη δύναμη. Φθάνει λοιπόν στο χαμηλότερο σημείο του κόσμου και σχηματίζει τον κόσμο των φαντασμάτων και των σκιών, όπου η δύναμη της συνείδησης είναι ανύπαρκτη, βυθισμένη στην αδράνεια και στον λήθαργο της ύλης.
Σε αυτό το επίπεδο της ζωής, οι ατομικές ψυχές έχουν έντονη την τάση της χωριστικότητας και της απομόνωσης, το ίδιο όπως και όλα τα πράγματα είναι εξωτερικά και αποκομμένα και μεταξύ τους και από την εσωτερική τους υπόσταση. Αυτή η χωριστικότητα, για τον Πλωτίνο, είναι το αμάρτημα της ανθρώπινης ψυχής, το οποίο και πληρώνει αφενός στον μεταθανάτιο Άδη και αφετέρου μετενσαρκούμενη σε σώματα που ταιριάζουν όσο το δυνατό καλύτερα στις ποιότητές της.
Για τον Πλάτωνα, η ψυχή είναι αθάνατη, επειδή ό,τι κινείται αιώνια είναι αθάνατο, και πραγματικό. Αντίθετα ότι είναι κινούμενο από κάτι άλλο, όταν παύει να έχει κίνηση, παύει να έχει και ζωή. Αυτό όμως που κινείται από τον εαυτόν του, είναι και η πηγή και η αρχή της κίνησης, επομένως ενέχει την αρχή της ζωής.....Η δε ψυχή ως κάτι το αυτοκινούμενο, είναι η αρχή της κίνησης και είναι αθάνατη και άφθαρτη. Σήμερα η επίσημη χριστιανική εκκλησία δεν αποδέχεται την μετενσάρκωση σύμφωνα με την απόφαση του συμβουλίου της Νίκαιας το 325 μ.χ , με το οποίο αποφασίστηκε ποια βιβλία θα αποτελούσαν την Βίβλο που ξέρουμε σήμερα, ενώ πλήθος άλλων χριστιανικών βιβλίων καταστράφηκαν για να μην υπάρξει σύγχυση.
Ήταν όμως έτσι και κατά τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους;
Ο Χριστός είπε ότι εάν κάποιος δεν γεννηθεί ξανά , δεν μπορεί να γνωρίσει την βασιλεία του Θεού. Όταν ο Νικόδημος μην καταλαβαίνοντας τον ρώτησε εάν είναι ποτέ δυνατόν ένας άνθρωπος μπορεί να μπει δεύτερη φορά σε μήτρα ο Χριστός του απάντησε:" εκτός και εάν κάποιος γεννηθεί από νερό και πνεύμα , δεν μπορεί να εισέλθει στο βασίλειο του Θεού. Αυτό που γεννήθηκε από σάρκα είναι σάρκα, και αυτό που γεννήθηκε από πνεύμα είναι πνεύμα.".
Tα πρώτα χρόνια του Χριστιανισμού οι Πατέρες της εκκλησίας δεν συμφωνούσαν οι μεταξύ τους σχετικά με τη φύση και το πεπρωμένο της ψυχής. Εξετάζοντας τις απόψεις των πρώτων Χριστιανών θεολόγων διαπιστώνουμε πως υπάρχει σαφή επίδραση του Πλάτωνα και του Πυθαγόρα.
Ο μάρτυρας Ιουστίνος (100-165 μ.Χ.), δέχεται ότι οι ψυχές ενσαρκώνονται πολλές φορές σε διάφορα ανθρώπινα σώματα, χωρίς κάθε φορά ο άνθρωπος να θυμάται τις προηγούμενές του ενσαρκώσεις. Αν η ζωή του ανθρώπου είναι ζωώδης, έλεγε, η ψυχή μπορεί στην επόμενή της ενσάρκωση, να ενσαρκωθεί στο σώμα κάποιου ζώου.
Ο Κλήμης Αλεξανδρείας (150-220 μ.Χ.), ήταν Πλατωνιστής και έλεγε ότι υπάρχει μια Εσωτερική Χριστιανική διδασκαλία που δεν είναι για όλους. Βάσει αυτής, έλεγε ότι και εμείς προϋπήρξαμε σαν ψυχές και ο Χριστός προϋπήρξε, υπάρχει και θα υπάρχει πάντα πάνω στη Γη.
Ο Ωριγένης (185-254 μ.Χ.) ήταν υπέρμαχος της Πλατωνικής φιλοσοφίας και έλεγε ότι "οι ψυχές που έχουν οι άνθρωποι, είναι αθάνατες και προϋπήρξαν". "Τα περί αναστάσεως των ψυχών" έλεγε, "είναι σκέψεις αυτών που δεν έχουν εσωτερικές εμπειρίες και χρησιμοποιούν την ανθρώπινη λογική για πράγματα που δεν υπάγονται στο φυσικό πεδίο γνώσης. Οι ψυχές, προϋπήρξαν σε άλλους πνευματικούς κόσμους και μετά από έναν μεγάλο αριθμό ενσαρκώσεων, θα ξαναεπιστρέψουν σ' αυτούς τους ανώτερους κόσμους ".
Η καταδίκη του Ωριγένη γι αυτές του τις ιδέες, από το Πέμπτο Οικουμενικό Συμβούλιο, το 553 μ.Χ., αναθεωρήθηκε από τους μεταγενέστερους, οι οποίοι και βεβαιώνουν την πλαστογράφηση ορισμένων γραπτών του, προκειμένου οι εχθροί του να τον παρουσιάσουν σαν επικίνδυνο αιρετικό άτομο.
Ο Άγιος Αυγουστίνος (354-430 μ.Χ.), Καθολικός επίσκοπος που ποτέ δεν αρνήθηκε τις Νεοπλατωνικές του ιδέες, σε σημείο που να λέει ότι ο Πλωτίνος ήταν μετενσάρκωση του Πλάτωνα. Η διδασκαλία του ήταν ένα μείγμα μυστικιστικής ευλάβειας, Νεοπλατωνικής φιλοσοφίας, αλληγορικής θεώρησης των Γραφών, Καθολικής αλλά συγχρόνως και Προτεσταντικής παράδοσης και αυστηρής λογικής. "Οι ψυχές θα έλθουν κατά την ανάσταση στο σώμα που κάποτε κατοίκησαν" έλεγε, "αλλά δεν πηγαίνουν από ένα ανθρώπινο, σε κάποιο άλλο μη ανθρώπινο σώμα".
Ο Συνέσιος (370-430 μ.Χ.) επίσκοπος Πτολεμαϊδας, υποστήριζε : "Η ψυχή, έλεγε, έρχεται στη Γη και κατοικεί μέσα στο σώμα κάποιου ζώου, όπως κάποιος από μας μπαίνει σε ένα πλοίο για να ταξιδέψει. Με τον ίδιο τρόπο κατοικεί και μέσα σε σώματα ανθρώπων Με αυτόν τον τρόπο, η ψυχή παίρνει εμπειρίες μέσα σε διάφορα σώματα στον υλικό κόσμο και τελικά επιστρέφει στο λιμάνι από το οποίο άρχισε το ταξίδι της, που είναι η Αγκαλιά του Πατέρα, το Βασίλειο των Ουρανών".
Ο Χαλκίδιος, ένας χριστιανός φιλόσοφος, έλεγε ότι "οι ψυχές που δεν κατόρθωσαν σε μια τους ενσάρκωση να αποκτήσουν τη Θέωση, έρχονται και ξανάρχονται μέσα σε διάφορα ανθρώπινα σώματα, μέχρι να την αποκτήσουν".
Στην συνέχεια, και με την παρακμή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, με τις καταστροφές των γραπτών κειμηλίων και τη θανάτωση φιλοσόφων και πνευματικών ανθρώπων, η άγνοια που επακολούθησε κατά την εποχή του Μεσαίωνα, επέτρεψε να κυριαρχήσουν οι απόψεις των Ιερατείων, να διαστρεβλωθούν οι διδασκαλίες, σε βαθμό που να χαθεί το Εσωτερικό τους νόημα, και σήμερα τα Ευαγγέλια να περιέχουν πολλές αντιφάσεις και ασάφειες.
 http://www.esoterica.gr/articles/contributions/esoteric/kivotos_2/kivotos2.htm

Το μυστήριο της εξόδου της ψυχής από το σώμα

Ο θάνατος ονομάζεται στην παράδοση της Εκκλησίας μυστήριο. Και πραγματικά είναι μυστήριο όχι με την έννοια των μυστήριων, δια των οποίων μετέχουμε της ακτίστου Χάριτος του Θεού, αλλά από την άποψη ότι κατά την ώρα του θανάτου και μετά από αυτόν γίνονται μυστήρια πράγματα, τα οποία δεν μπορεί να συλλάβη η λογική του ανθρώπου από τώρα.

Πέρα από αυτό, το μυστήριο του θανάτου έγκειται στο ότι διασπάται η ενότητα ψυχής και σώματος. Γνωρίζουμε καλά από την διδασκαλία της Εκκλησίας μας ότι υπάρχει στενή σχέση και μεγάλη ενότητα μεταξύ ψυχής και σώματος. Η ένωση αυτή έγινε με την δημιουργία του ανθρώπου, αμέσως με την σύλληψή του στην κοιλία της μητέρας του και συνεχίζεται μέχρι την ώρα του θανάτου. Ο άνθρωπος είναι ψυχοσωματικό ον, πού σημαίνει ότι η ψυχή δεν αποτελεί τον όλον άνθρωπο, αλλά ούτε και το σώμα συνιστά τον όλον άνθρωπο. Έτσι, λοιπόν, την στιγμή κατά την οποία, λόγω του θανάτου, χωρίζεται η ψυχή από το σώμα γίνονται μυστηριώδη πράγματα. Η ψυχή δεν ζούσε πριν την δημιουργία του σώματος, γι’ αυτό και δεν θέλει να ζήση χωρίς αυτό. Η έξοδος της ψυχής από το σώμα γίνεται βιαίως, και αυτό είναι το μυστήριο του θανάτου. Εμείς, βέβαια, θεωρούμε ότι το μυστήριο του θανάτου είναι φοβερό, γιατί διασπά την ενότητα μεταξύ των αγαπημένων, γιατί χάνουμε ένα αγαπητό μας πρόσωπο. Και αυτό είναι μια μεγάλη αλήθεια, πού την ζουν εκείνοι πού έχασαν τα αγαπητά τους πρόσωπα. Αλλά δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι το φοβερό του θανάτου είναι ότι επέρχεται αυτός ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα.

Την αλήθεια αυτήν την βλέπουμε καθαρά σε ένα τροπάριο, πού ψάλλεται κατά την εξόδιο ακολουθία και είναι γραμμένο από τον άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό. Λέγεται: «Όντως φοβερώτατον το του θανάτου μυστήριον, πώς ψυχή εκ του σώματος βιαίως χωρίζεται εκ της αρμονίας, και της συμφυΐας ο φυσικότατος δεσμός, θείω βουλήματι αποτέμενεται».

Εδώ παρουσιάζονται μερικές μεγάλες αλήθειες.

Η μία, ότι υπάρχει στενός και φυσικότατος δεσμός μεταξύ ψυχής και σώματος και μεγάλη αρμονία. Η δεύτερη αλήθεια, ότι αυτή η σχέση διασπάται βιαίως. Και αυτό το βίαιο συνιστά το φοβερό μυστήριο του θανάτου. Γι’ αυτό, όπως θα δούμε πιο κάτω, η ψυχή τρέμει και δειλιά. Η τρίτη αλήθεια, ότι αυτή η διάσπαση γίνεται με την βούληση του Θεού. Βέβαια, δεν είναι ο Θεός αίτιος του θανάτου, αλλά ο Θεός επέτρεψε να έλθη στην ζωή του ανθρώπου, αφού τίποτε δεν γίνεται στον κόσμο χωρίς το θέλημά Του.

Έτσι, λοιπόν, η ώρα του θανάτου είναι φοβερή για κάθε άνθρωπο. Το φοβερό του θανάτου δεν έγκειται ακόμη στο ότι εγκαταλείπουμε αυτόν τον κόσμο, με τον οποίο είχαμε δεθεί, αλλά στο ότι αρχίζουν να ενεργούν διάφορα μυστήρια, τα οποία προηγουμένως με την παχύτητα των αισθητηρίων οργάνων του σώματος δεν μπορούσαμε να αντιληφθούμε. Τον κρίσιμο εκείνο καιρό ο άνθρωπος, χωρίς να το έχει προγραμματίσει, καταλαβαίνει πολύ καλά τον εαυτό του. Παρουσιάζεται μπροστά του ολόκληρη η ζωή, πού έχει ζήσει, σαν κινηματογραφική ταινία. Ο άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης θα πή ότι οι υπερήφανοι, πού νόμιζαν ότι ήταν απαθείς, «την οικείαν πενίαν εν εξόδω εωράκασιν». Δηλαδή, οι υπερήφανοι βλέπουν τότε την εσωτερική πνευματική τους πτώχεια. Πόσο μάλλον όσοι έχουν εμπλακή σε πολλές άλλες πράξεις, πού διαπράττονται με τις δυνάμεις της ψυχής και του σώματος. Ένας σύγχρονος Γέροντας λέγει ότι κατά την ώρα του θανάτου θα δη κανείς και την παραμικρή πράξη πού έκανε στην ζωή του, όπως βλέπει σε κλάσματα δευτερολέπτου κάποια μικρή ακαθαρσία μέσα σε ένα ποτήρι νερό.

Ο φόβος όμως προ του μυστηρίου του θανάτου έγκειται στο ότι αρχίζει μια καινούρια ζωή για τον άνθρωπο. Και, φυσικά, αυτό συνδέεται και με την αιώνια κατάσταση της ψυχής και του σώματος του. Κατά τον όσιο Θεόγνωστο η ώρα του θανάτου είναι μια νέα γέννηση, αφού, ο άνθρωπος, ιδίως ο δίκαιος, εξέρχεται, σαν από κάποια άλλη δεύτερη μήτρα σκοτεινή και πορεύεται προς τα άυλα και φωτεινά. Γι’ αυτό συνιστά ότι ο άνθρωπος πρέπει να χαίρεται, επειδή διαπορθμεύεται δια του θανάτου προς τα ελπιζόμενα αγαθά. Παράλληλα όμως συνιστά να είναι προσεκτικός «δια τους κύκλω περιπατούντας ασεβείς δαίμονας», οι οποίοι επιδιώκουν μέχρι την τελευταία στιγμή να τον βλάψουν. Έτσι, ο άνθρωπος πρέπει να χαίρεται, γιατί οδηγείται στην απόλαυση των αιωνίων αγαθών, αλλά και να νήφη, να είναι προσεκτικός για το άδηλο του μέλλοντος, λόγω της τρεπτότητός του.

Είναι πολύ χαρακτηριστικό να λεχθεί ότι όχι μόνο μετά την έξοδο της ψυχής από το σώμα, αλλά και όταν πλησιάζει ο καιρός να εξέλθει η ψυχή, κατά την μαρτυρία αγίων ανθρώπων, ο άνθρωπος βιώνει διάφορες εμπειρίες. Επειδή ζει σε οριακό σημείο, γι’ αυτό δικαιολογούνται όλες αυτές οι καταστάσεις. Δηλαδή, μπορεί να δη οπτασίες αγίων ανθρώπων, φως θεϊκό κ.λ.π. αλλά και οπτασίες δαιμόνων, οι οποίοι προσπαθούν να τον φοβίσουν περισσότερο και να τον κατάσχουν. Μέσα στην φιλανθρωπία του Θεού εντάσσεται και το γεγονός ότι οι δίκαιοι βλέπουν οπτασίες αγίων ανθρώπων, ώστε, όπως λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Διάλογος, να μη δειλιάσουν με την έλευση του θανάτου βλέποντας με ποιους πρόκειται να είναι συμμέτοχοι, και έτσι «εκ του δεσμού της σαρκός άνευ πόνου και φόβου απολυθώσι». Και εδώ φαίνεται αυτό πού λέγαμε προηγουμένως, ότι δημιουργείται πόνος από τον χωρισμό και δι’ αυτού του τρόπου διασκεδάζονται και οι φόβοι και η δειλία.

Αναφέρεται από τον άγιο Γρηγόριο Διάλογο η περίπτωση μιας Ταρσίλας, η οποία, κατά τον καιρό της εξόδου της και ενώ βρίσκονταν πολλοί άνθρωποι πλησίον της, είδε τον Ιησού ερχόμενον. Τότε με μεγάλη προθυμία και κραυγή έλεγε σε όλους τους παρευρισκομένους: «απόστητε, απόστητε, ο Ιησούς έρχεται». Και βλέποντας αυτήν την θεωρία εξήλθε η ψυχή της από το σώμα. Αναφέρεται επίσης από τον ίδιο άγιο ότι κάποια γυναίκα, ονομαζόμενη Μούσα, πριν εξέλθη η ψυχή της, είδε την Θεοτόκο πού ερχόταν προς αυτήν. Τότε με βλέμμα κατακόκκινο από ντροπή και σεβασμό, και φωνή πραότατη αποκρίθηκε: «Ιδού Κυρία έρχομαι· ιδού Κυρία έρχομαι». Και με αυτόν τον τρόπο παρέδωκε το πνεύμα της.

Ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος θα πη: «Όταν εξέλθει εκ του σώματος ψυχή ανθρώπου μυστήριον τι μέγα επιτελείται». Αυτά τα μυστήρια αρχίζουν να ενεργούνται όταν η ψυχή ετοιμάζεται για την έξοδο.

Δεν συμβαίνουν μυστήρια πράγματα μόνον πριν την έξοδο, αλλά και κατά την διάρκεια πού η ψυχή εξέρχεται από το σώμα. Υπάρχουν κείμενα Πατέρων πού μας φανερώνουν ότι η ψυχή, όταν εξέρχεται από το σώμα μερικές φορές κάνει έκδηλη την αναχώρησή της, αλλά και την παρουσία της στον οίκο πού βρίσκεται ο κεκοιμημένος. Κυρίως αυτό γίνεται στους αγίους ανθρώπους. Ο άγιος Φιλόθεος ο Κόκκινος, περιγράφοντας την μακαριά τελευτή του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, λέγει ότι κατά την ώρα της εξόδου της ψυχής του από το σώμα. παράδοξο φως περιέλαμψε το δωμάτιο στο όποιο βρισκόταν το σώμα του αγίου Γρηγορίου, καθώς επίσης κατέλαμψε το πρόσωπο του. Μάλιστα λέγει ότι δύο λογάδες της Θεσσαλονίκης, εκ των οποίων ο ένας ήταν ιερωμένος και ο άλλος μοναχός, με πολλές αρετές και οι δυο τους, είδαν την λαμπρότητα εκείνη «της ψυχής του σώματος απιούοης». Με άλλα λόγια, η ψυχή εξερχομένη του σώματος άφησε μια λαμπρότητα. Όλος όμως ο λαός ήταν μάρτυρας της υπερφυούς αίγλης του προσώπου του. Και ο άγιος Φιλόθεος, θεολογικότατα ερμηνεύοντας αυτό το γεγονός, λέγει ότι οφειλόταν στην Χάρη του Αγίου Πνεύματος πού βρισκόταν και στην ψυχή και στο σώμα. Φυσικά, η έλλαμψη του φωτός εκείνου ήταν συνέπεια του ότι ο άγιος Γρηγόριος ήταν μέτοχος, αλλά και κήρυξ του Φωτός σε όλη του την ζωή.

Επομένως, όσοι έχουν την σφραγίδα του Αγίου Πνεύματος και είναι πραγματικοί Χριστιανοί δεν δειλιούν, αλλά χαίρουν, γιατί έχουν τον οίκο τον αχειροποίητο, πού είναι η δύναμη του Πνεύματος πού κατοικεί μέσα τους. Η διδασκαλία αυτή, όμως δεν προέρχεται μόνον από τους Πατέρες, αλλά επιμαρτυρείτε από το αδιάψευστο στόμα του Χριστού. Στην παραβολή του Πλουσίου και του Λαζάρου λέγεται ότι ο Λάζαρος οδηγήθηκε από τους αγγέλους στους κόλπους του Αβραάμ. «Εγένετο δε αποθανείν τον πτωχόν και απενεχθήναι αυτόν υπό των αγγέλων εις τον κόλπον του Αβραάμ»(Λουκ. ιστ’. 22). Στην παραβολή όμως του άφρονος Πλουσίου μας διδάσκει ο Χριστός ότι την ψυχή των αμετανόητων αμαρτωλών την παραλαμβάνουν οι δαίμονες. Αυτός είναι ο λόγος πού είπε στον άφρονα πλούσιο: «Αφρόν, ταύτη τη νυκτί την ψυχήν σου απαιτούσιν από σου», δηλαδή οι δαίμονες (Λουκ. ιβ’. 20).

Η παράδοση αυτή πέρασε και στην λατρεία της Εκκλησίας μας. Είναι χαρακτηριστικό ένα τροπάριο κατά την εξόδιο ακολουθία, στο οποίο φαίνεται ο αγώνας της ψυχής κατά την ώρα της εξόδου της από το σώμα. Η ψυχή του αμαρτωλού ανθρώπου στρέφεται και προς τους αγγέλους και προς τους ανθρώπους και κανείς δεν μπορεί να την βοηθήσει. Λέγεται στο τροπάριο αυτό: «Οίμοι, οίον αγώνα έχει η ψυχή, χωριζόμενη εκ του σώματος! Οίμοι, πόσα δακρύει τότε και ούχ υπάρχει ο ελεών αυτήν! Προς τους Αγγέλους τα όμματα ρέπουσα, άπρακτα καθικετεύει· προς τους ανθρώπους τάς χείρας έκτείνουσα ουκ έχει τον βοηθούντα». Αυτήν την πραγματικότητα γνωρίζει ο Χριστιανός, γι’ αυτό κατά την ακολουθία του Αποδείπνου, πού διαβάζει κάθε βράδυ πριν κοιμηθή, παρακαλεί την Παναγία να τον βοηθήση κατά την ώρα του θανάτου, να αποφυγή τις πονηρές όψεις των δαιμόνων: «Και κατά τον καιρόν της εξόδου μου την αθλίαν μου ψυχήν περιέπουσα και τάς σκοτεινός όψεις των πονηρών δαιμόνων πόρρω αυτής απελαύνουσα».

 Πραγματικά, μετά την έξοδο της ψυχής από το σώμα γίνονται μυστηριώδη πράγματα, τα οποία δεν μπορούμε τώρα να φαντασθούμε και τα οποία μας απεκάλυψαν οι άγιοι Πατέρες, όχι για να μας τρομάξουν, αλλά για να μας ενθαρρύνουν, ώστε να προετοιμασθούμε για την φρικτή αυτήν ώρα. Όλος ο χριστιανικός βίος είναι ετοιμασία για τον θάνατο. Φυσικά αυτή η ετοιμασία δεν γίνεται με άγχος, αλλά με χαρά και αισιοδοξία, αφού εμπνέεται από την Χάρη του Θεού και κάνει ανθρωπινότερη την ζωή. Γιατί, όποιος ετοιμάζεται για την έξοδο του, γνωρίζει να αντιμετωπίζει κατά τον καλύτερο τρόπο όλα όσα συμβαίνουν στην ζωή και είναι ο πλέον κοινωνικός άνθρωπος.

Η ΖΩΗ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΚΑΙ ΑΓΙΟΥ ΒΛΑΣΙΟΥ

ΙΕΡΟΘΕΟΥ

Η΄ ΕΚΔΟΣΗ

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΓΕΝΕΘΛΙΟΥ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

Τ.Θ. 107, 32100 Λεβαδειά

 http://egolpio.wordpress.com/2008/07/03/exodus/

Xρηστική Σκέψη και Σωματοποίηση

Σειρά Βιωματικών Εκπαιδευτικών Σεμιναρίων «ΕΠΕΚΕΙΝΑ».
Απόσπασμα από τις σημειώσεις του βιωματικού σεμιναρίου με θέμα
«Σωματοποίηση-Ψυχοσωματικές Νόσοι»
«Xρηστική Σκέψη και Σωματοποίηση»
Σ.Μπακιρτζόγλου Ψυχολόγος-Ψυχαναλυτής
1.Η Θεμελιακή(ή Θεμελιώδης) Κατάθλιψη. Όρος εισαχθείς το 1966 από
τον P. Marty.
Καταρχήν υπάρχουν δύο άξονες καταθλίψεων:
-Καταθλίψεις με Εκφραστικότητα.
-Καταθλίψεις χωρίς Εκφραστικότητα.
Α. Καταθλίψεις με Εκφραστικότητα: Παρουσιάζουν θετική
συμπτωματολογία την οποία ο ψυχίατρος, ή ο ψυχαναλυτής μπορούν
να αναγνωρίσουν .
Πρόκειται για:
-τη Μελαγχολία : εδώ έχουμε θεματική αυτομομφής την οποία ο
παρατηρητής αμέσως αντιλαμβάνεται,
-τη Νευρωτική Κατάθλιψη : εδώ υπάρχει θεματική ευνουχισμού η οποία
είναι εύκολα αναγνωρίσιμη . Επίσης προεξάρχουν φαντασίες
κατωτερότητας και αυτοϋποτίμησης.
Πρόκειται για Καταθλίψεις ψυχικοποιημένες, δηλαδή απαρτιωμένες σε
μια αρκετά καλής ποιότητας αμυντική εργασία του ψυχικού οργάνου.
Β. Καταθλίψεις χωρίς Εκφραστικότητα: Είναι δύσκολο να τις
αναγνωρίσουμε (διαγνώσουμε), γιατί η εκφραστικότητα τους είναι
περιορισμένη ή «φλου»: Δεν έχουν θετική συμπτωματολογία (όπως οι
προηγούμενες), αλλά παρουσιάζουν:
-Κούραση : πρόκειται για ασθενείς που εκφράζουν την κατάθλιψή τους
μέσω ενός βιώματος κούρασης.
-Άγχος: με τρόπο σαν να είναι το άγχος διάχυτο, λίγο αόριστο το
οποίο δεν αντιστοιχεί συγκεκριμένα μια κατάσταση η σε ένα
αντικείμενο
-Παράπονα για σωματικές ενοχλήσεις.
Βλέπουμε σε αυτές τις καταθλίψεις μια ναρκισσσιστική θεματική. Δεν
είναι αρκετά καλά ψυχικοποιημένες , ως εκ τούτου υπάρχει σε αυτές
σβήσιμο όλων των νευρωτικών αμυνών. Σε αυτήν την κατηγορία ανήκει
και η Θεμελιακή Κατάθλιψη η οποία συνοδεύει μόνιμα την χρηστική
σκέψη («βραχυκύκλωμα» κάθε φαντασιακής δραστηριότητας του
ατόμου. Το άτομο είναι παρόν άλλα άδειο)1 .
Στη Θεμελιακή Κατάθλιψη έχουμε πτώση του τόνου των ενστίκτων ζωής.
Μία από τις συνέπειες αυτής της κατάθλιψης είναι οι σωματικές
αναμοχλεύσεις (Σωματοποίηση).
• Πρώτη κατηγορία αρνητικής Σημειολογίας της Θεμελιακής
Κατάθλιψης:
-Απουσία θετικής συμπτωματολογίας.
-Παρουσία αρνητικής συμπτωματολογίας. Πρόκειται για σβήσιμο των
εκφράσεων ενός συναισθήματος ενοχής οι οποίες να συνδέονται με
ένα οιδιπόδειο Υπερεγώ. Δεν υπάρχει δηλαδή ενοχικότητα η οποία
να βάζει σε λειτουργία τη διαδικασία της Απώθησης. Οι ασθενείς αυτοί
μπορούν να μας μιλούν για ενοχές αλλά καλούμαστε να διαγνώσουμε
αν πρόκειται για αίσθημα ντροπής περισσότερο και όχι για ενοχές.
Η ντροπή είναι το αίσθημα του υποκειμένου ότι καταστρατήγησε
κάποιες αξίες και ιδεώδη. Πρόκειται για ναρκισσιστικές απαιτήσεις
που σχετίζονται με το Ιδεώδες Εγώ (διάφορο του Υπερεγώ). Το
λειτουργικό Υπερεγώ γενικά λέει : «μην κάνεις». Το συχνότερο αυτοί οι
ασθενείς όταν μιλάνε για «ενοχές» εννοούν «ντροπή» για πράγματα
που έκαναν. Πρόκειται για πράξεις οι οποίες δεν υπερβαίνουν ένα
εσωτερικευμένο Υπερεγώ(οι αξίες μου), αλλά ιδεώδη κοινωνικά τα
οποία έχουν εξωτερική διάσταση και εμφορούνται από αξίες άλλων.
Εδώ ο προεξάρχων αμυντικός μηχανισμός του Εγώ είναι η Καταστολή.
Πρόκειται για αμυντικό μηχανισμό κατά την πρώιμη σχέση του παιδιού
με τη μητέρα του. Εδώ το παιδί συμπιέζει τις αγωνίες του και τις
συγκινήσεις του γιατί αυτές θα αποτελούσαν μια απειλή για τη ζωή της
μαμάς του ( π. χ όταν αυτή είναι σε κατάθλιψη). Αυτή η μητέρα
επιβάλλει μια σιωπή στην εκφραστικότητα των συγκινήσεων του
παιδιού. Επίσης -για παιδαγωγικούς σκοπούς- σε ορισμένες
οικογένειες τα παιδιά δεν έχουν δικαίωμα να παραπονιούνται. Τότε
σιγά σιγά το παιδί εσωτερικεύει αυτή τη σιωπή , την καταστολή 2 των
1 Η Θεμελιακή Κατάθλιψη και η Χρηστική Σκέψη αποτελούν τις δύο όψεις του
φαινομένου της Ψυχικής Αποδιοργάνωσης. Όταν το άτομο αποδιοργανώνεται
παρουσιάζει σε διαφορετικούς βαθμούς θεμελιακή κατάθλιψη και χρηστική σκέψη (
σκέψη φτωχή η οποία δεν εμπεριέχει αναπαραστάσεις. Το άτομο μιλά για το
πράγμα καθ’ αυτό χωρίς να παραπέμπει σε συνειρμούς και αναπαραστάσεις. Εδώ
χωλαίνει η συμβολική σκέψη).
2 Σε ορισμένες περιπτώσεις η Καταστολή μπορεί να φτάσει τα πράγματα μέχρι το
πάγωμα, τη συρρίκνωση, τον μαρασμό της σκέψης. Μπορεί να εξαφανίσει , να σβήσει
την επιθυμία και την ίδια τη σκέψη. Τα πράγματα είναι «παγοποιημένα». Πρόκειται
για μια κατάσταση απάθειας. Εδώ το συναίσθημα δεν τροφοδοτεί τη σκέψη. Είναι μια
προσπάθεια συνειδητή να εγκυστώσω το συναίσθημα μου, δηλ. να μη νοιώσω. Έτσι η
καταστολή μπορεί να γίνει στοιχείο του χαρακτήρα (χαρακτηρολογικό).Πρόκειται για
συγκινήσεων του. Πρόκειται για την αρνητικοποίηση των συγκινήσεων
με τη μορφή ενός Ιδεώδους Εγώ. Το παιδί αποκόπτεται από τις δικές
του ενορμητικές πηγές , δηλαδή χάνει τη δική του λιβιδινική τροφοδοσία
, χάνει την ατομική του, τη μοναδική του ιδιαιτερότητα. Συμμορφώνεται
στο όνομα μιας υπερπροσαρμογής του στο ομαδικό, στην κοινωνική
πραγματικότητα, στις κοινωνικές (εξωτερικές)νόρμες και αξίες. Εύκολα
θα αισθάνεται ντροπή κάθε φορά που θα «παρακάμπτει» τις έξωθεν
αξίες προς όφελος των ατομικών του επιθυμιών.
Κλινικό Παράδειγμα: Νεαρή ασθενής σε θεραπεία με Συστηματικό
Ερυθηματώδη Λύκο (αυτοάνοση νόσος, ασθένεια του Ανοσοποιητικού
Συστήματος). Το ανοσοποιητικό σύστημα θεωρείται ως η προεξάρχουσα
οργανική άμυνα. Η υπόθεση εργασίας εδώ είναι ότι το ανοσοποιητικό
σύστημα ως οργανική άμυνα υπερλειτουργεί όταν άλλα συστήματα
αμυνών τα οποία δρουν σε άλλα επίπεδα (ψυχικές άμυνες)
αποδεικνύονται ανεπαρκή. Η υπερλειτουργία του ανοσοποιητικού
συστήματος έχει σαν αποτέλεσμα αυτό να αναγνωρίζει ως «εχθρούς»
εσωτερικά όργανα και να τους επιτίθεται(αυτοανοσία). Έχουμε τότε
βλάβη του οργάνου μέσω επίθεσης εναντίον εαυτού.
Ασθενής: « Ένα όνειρο είδα…είμαστε …μια παρέα σε ένα λόφο σε
μια εκδρομή και κατεβαίναμε προς τα κάτω και, κάποια στιγμή, είδαμε
ένα μονοπάτι που καιγόταν και φοβηθήκαμε. Αυτό προχώρησε και μετά
έκανε έκρηξη. Και αρχίσαμε να τρέχουμε. Και κάτω ήταν ο Σπύρος που
όμως εκείνος δεν μπορούσε να τρέξει…». (Διάβασε το όνειρο από ένα
χαρτί στο οποίο το είχε γράψει.)
Από το υλικό των συνεδριών γνωρίζουμε (όπως μας έχει μεταδώσει
άλλη φορά), ότι βλέποντας όνειρα φωνάζει «μαμά»
Στην ίδια συνεδρία η ασθενής είπε ότι όταν η μητέρα της πάει να της
πιάσει το χέρι εκείνη το τραβάει.
Η ασθενής μέσω του ονείρου δείχνει ν’ αναφέρεται στην επιθυμία-
έρχεται τη στιγμή που μιλά- για έκρηξη (φωτιά) και για κάτι που
καίγεται («καυτές» ενστικτώδεις διεγέρσεις, μη ψυχικοποιημένες).
Φωνάζει τη μαμά ώστε αυτή να δράσει προστατευτικά (μαμά ως
αλεξιερεθιστικό αντικείμενο- σύστημα)3 απέναντι σε αυτό που
ένα μπλοκάρισμα της επένδυσης, ώστε να μην αναδύεται η ενόρμηση. Ένα
«τσιμεντάρισμα» , δεν ανασαίνει το πράγμα, δεν επιστρέφει στο συνειδητό τίποτα
από την επιθυμία.Η Καταστολή ως Νεύρωση Χαρακτήρα. Kατά την Mc Dougall η
καταστολή ως μηχανισμός άμυνας προστατεύει το ΕΓΩ από την ανάδυση των
αρχαϊκών (πρωτογενών) φαντασιών ψυχωσικής τάξης. Καταστολή: άμυνα κατά της
Ψύχωσης. Κατ’αυτήν την άποψη η χρηστική σκέψη δεν οφείλεται στην έλλειψη
φανασιωτικού υλικού, αλλά στην προσπάθεια καταστολής αυτών των πρωτογενών
φαντασιών.
3 Το αλεξιερεθιστικό σύστημα του παιδιού αναπτύσσεται με τη βοήθεια του
αντικειμένου (μάνα).
έσωθεν την καίει και το οποίο εκρήγνυται Πρόκειται για τους έσωθεν
ερεθισμούς τους οποίους δεν μπορεί να χειριστεί ψυχικά (να
φιλτράρει) οπότε αμύνεται σε αυτούς «σβήνοντας» τους μέσω
καταστολής οπότε δε θυμάται το όνειρο (το σβήνει). Τότε χρειάζεται
να το γράψει για να μην το «χάσει». Δεν μπορεί να κάνει τίποτα
παρά μόνο , αν μέσω του γραπτού, μέσω της αντίληψης το ανακαλέσει
(το γραπτό είναι ένα οπτικό αντιληπτικό ερέθισμα). Χρειάζεται να
έχει το αντιληπτικό για να το ανακαλέσω, να γραπωθεί πάνω από το
εξωτερικό. Έχουμε εδώ υπερεπένδυση των εξωτερικών ερεθισμάτων.
Δεν υπάρχει εδώ η διαστρωμάτωση της απώθησης4.
Η ασθενής-όπως μετέδωσε- τραβάει το χέρι της όταν ( βλέποντας
τηλεόραση ) της το πιάνει η μητέρα της. Ιδού ο φόβος της έκρηξης .
Φόβος να καταστρέψει ( να κάψει) το αντικείμενο όπως το σώμα της.
Η ίδια ασθενής σε μεταγενέστερη συνεδρία μετέδωσε: « Νομίζω ότι η
ιδανική γυναίκα για έναν άντρα είναι η πεθαμένη γυναίκα, αυτή που
λείπει , αυτή που δεν υπάρχει, είναι κάπου...»…ενώ σχετικά με μια
φίλη της είπε: «θα ήθελα να έχω μια φίλη που να έχει την ίδια ηθική
μαζί μου. Πόσες φορές της λέω να μη συνεχίσει αυτή τη (παράνομη)
σχέση , να χωρίσει…».
Η ασθενής εδώ μπαίνει στο ιδεώδες . Η πεθαμένη γυναίκα , αυτή που
λείπει, είναι αυτή η οποία , εφόσον λείπει, δεν ικανοποιεί ποτέ. Είναι
η διαρκής αναζήτηση του ιδεώδους , κάτι άπιαστο.
Επίσης , αν η φίλη της χωρίσει και μείνει μόνη, θα μπορούσε να γίνει η
ιδεώδης γυναίκα σαν την (ιδεώδη )μάνα των αναζητήσεών της, δηλαδή
μια μάνα που αέναα θα ψάχνει σαν την νεκρή , την πεθαμένη(αυτή
που δεν υπάρχει)..
Προεξάρχει ένα Ιδεώδες Εγώ ( μέσω ταυτίσεων με τα ιδεώδη
αντικείμενα). Το ιδεώδες Εγώ παραπέμπει στον ναρκισσισμό.
Σημείωση: Όταν υπάρχει το Ιδεώδες Εγώ είναι πιο καλά τα πράγματα,
γιατί «παίζονται» σε ψυχικό επίπεδο ακόμα. Αναφερόμαστε εδώ σε
ναρκισσιστικές εύθραυστες προσωπικότητες που εύκολα καταρρέουν,
απογοητεύονται, όταν αποεξιδανικεύσουν το αντικείμενο. Μπορούν
τότε να οργανώσουν μια Ναρκισσιστική Κατάθλιψη (μελαγχολία)
.Πρόκειται για ψυχική καθήλωση.
Το πρόβλημα υφίσταται, όταν δεν υπάρχει ούτε το ιδεώδες Εγώ. Από
τη στιγμή που δεν «κρατάει» το ιδεώδες φεύγω από την ψυχική σφαίρα
και πάω στο σώμα (σωματοποίηση), δηλαδή προς την εγκατάσταση
σωματικής καθήλωσης.
Τα όρια , το πέρασμα από τον ναρκισσισμό προς την εγκατάσταση
ψυχοσωματικού συμπτώματος είναι μικρά.
Σε αντιδιαστολή με τον μηχανισμό της καταστολής μέσω του οποίου σβήνει η λιβιδώς
(πτώση του τόνου της ζωής), με την απώθηση η λιβιδώς διατηρείται και τροφοδοτεί
διαρκώς τη σκέψη του υποκειμένου( φαντασία, συγκινήσεις, επιθυμίες κ.λ.π).
• Δεύτερη κατηγορία αρνητικής σημειολογίας5 των ασθενών με
βίωμα θεμελιακής κατάθλιψης
-Δεν έχουν αληθινή συνειρμική ικανότητα, «δεμένη» με το ασυνείδητο.
Δεν έχουν υλικό ενορμητικό απωθημένο που επιστρέφει από το
ασυνείδητο λεκτικά π.χ παραδρομές ή παραπραξίες κ.λ.π)6. Ο
ασθενής εδώ μπορεί να δείχνει ότι έχει ελεύθερους συνειρμούς , στην
πραγματικότητα όμως πρόκειται για μια σειρά συνειδητών ή
προσυνειδητών ιδεών (ψευδοσυνειρμοί).
-Δεν εκφράζουν αγωνία.
-Δεν έχουν νευρωτικά συμπτώματα ( υστερίες, ψυχαναγκασμούς,
οργανωμένες φοβίες).
-Απουσία διαστροφικών συμπτωμάτων.
-Απουσία αναγνωρίσιμων μετουσιωσικών καναλιών.
-Απουσία ψυχοκινητικής επιβράδυνσης. Πρόκειται για ασθενείς που
συνεχίζουν τις δραστηριότητες τους, κάνουν δηλαδή αυτό που έχουν
να κάνουν στα διάφορα επίπεδα της επιβίωσης τους : κοινωνικό,
επαγγελματικό , σεξουαλικό, διατροφικό. Ο ασθενής συνεχίζει
μηχανικά να επιτελεί τις δραστηριότητές του.
-Αντιμεταβίβαση. Είναι ιδιαίτερη η εντύπωση , η αντίληψη, η αίσθηση
που δοκιμάζει ο ψυχαναλυτής ακούγοντας έναν τέτοιο ασθενή. Ζει το
αίσθημα μιας απόστασης ανάμεσα στη δική του ψυχική λειτουργία και
σε αυτήν του ασθενούς .Υπάρχει εκφραστική φτώχεια (κάτι που
σοκάρει τον ψυχαναλυτή) αντί για κυκλοφορία συγκινήσεων και
αναπαραστάσεων. Η αντιμεταβίβαση του αναλυτή είναι ένα κλινικό
σημείο που ανήκει στην συμπτωματολογία της θεμελιακής κατάθλιψης
και γενικότερα της ψυχοσωματικής.
Πριν την εγκατάσταση της θεμελιακής κατάθλιψης παρατηρούμε στον
ασθενή καταστάσεις διάχυτης αγωνίας 7. Πρόκειται για μια
γενικευμένη αγωνία η οποία εκδηλώνεται με τη μορφή μιας αθόρυβης
γενικευμένης κατάπτωσης χωρίς να μπορούμε να τη συνδέσουμε με
κάποιο αντικείμενο (anobjectal). Συχνά σε αυτήν την περίοδο ο
5 Πρόκειται για ένα σύνολο στοιχείων που βρίσκουμε σε άλλες καταθλίψεις με θετική
συμπτωματολογία, αλλά που απουσιάζουν στη θεμελιακή κατάθλιψη.
6 Στο μέτρο κατά το οποίο δυσλειτουργεί η απώθηση.
7 Αντιδιαστέλλουμε τις διάχυτες αγωνίες με τις νευρωτικές (φοβικές) καθώς οι
τελευταίες έχουν αντικείμενο επένδυσης ( το φοβικό αντικείμενο).
6
ασθενής βρίσκεται σε μια κατάσταση βαθιάς απόγνωσης παντού και
για τα πάντα.
Μόλις εγκαθίσταται το βίωμα της θεμελιακής κατάθλιψης οι διάχυτες
αγωνίες εξαφανίζονται8 (Παραδοξότητα φαινομένου).
Ο P. Marty συνέδεσε τη θεμελιακή κατάθλιψη με την Ανακλιτική
Κατάθλιψη. Ανιχνεύουμε συχνά στο ιστορικό ενηλίκων με θεμελιακή
κατάθλιψη το βίωμα μιας κατάθλιψης καθ΄όλη τη διάρκεια της ζωής
τους.
Η Ανακλιτική Κατάθλιψη ( του βρέφους) περιγράφηκε από τον R. Spitz9
και αποτελεί το θεωρητικό μοντέλο της θεμελιακής κατάθλιψης. Ο Spitz
αναφέρθηκε σε νήπια ηλικίας μερικών εβδομάδων ( 3 –4 μηνών) σε
ειδικές συνθήκες. Eπρόκειτο για νήπια που είχαν καλές εμπειρίες
(εμπειρίες ικανοποίησης) με τη μητέρα τους (ή το υποκατάστατο
πρόσωπο). Όμως, μετά από μια περίοδο ικανοποίησης με το μητρικό
αντικείμενο υπήρξε αποχωρισμός( απώλεια του μητρικού αντικειμένου).
Κάτω από αυτές τις συνθήκες εγκαθίσταται η Ανακλιτική Κατάθλιψη.
Αφορά στην απώλεια του λιβιδινικού αντικειμένου (μητρικό
αντικείμενο) μετά από ένα βίωμα ικανοποίησης με αυτό το
αντικείμενο10 . Στην ηλικία (3 – 4 μήνες) κατά την οποία
εγκαθίσταται η ανακλητική κατάθλιψη το αντικείμενο δεν είναι ακόμα
σταθερό. Το μωρό είτε δεν έχει ακόμα αναγνωρίσει(νοηματοδοτήσει)
το αντικείμενο στο ψυχικό όργανο είτε αυτό τελεί υπό αναγνώριση , η
οποία όμως βρίσκεται ακόμα τις αρχικές φάσεις.
Σε αυτήν την περίοδο εγγράφεται η σημασία της οργανωτικής
λειτουργίας της μητέρας για να γεφυρώσει την -μέχρι εκείνη τη στιγμή-
έλλειψη της εσωτερικής οργάνωσης του παιδιού.
Στο μοντέλο της Ανακλιτικής Κατάθλιψης(στο οποίο βασίζεται η
θεμελιακή κατάθλιψη) το αντικείμενο δεν έχει ακόμα
συγκροτηθεί(αναπαρασταθεί) στο ψυχικό όργανο του παιδιού.
Κατά τον P. Marty η Θεμελιακή Κατάθλιψη αποτελεί μια παλινδρομική
κατάσταση
(διαδρομή) σε αυτό το εξαιρετικά πρώιμο βίωμα της ανακλιτικής
κατάθλιψης (την οποία το υποκείμενο απωθεί)όπου απουσιάζει η
συγκρότηση του ψυχικού (εσωτερικευμένου) αντικειμένου.
8 Στις νευρωτικές καταθλίψεις η αγωνία είναι πάντα παρούσα όπως και η αναζήτηση
βοήθειας από την πλευρά των ασθενών που υποφέρουν από αυτές.
9 Rene Spitz (Βιέννη 1887- Κολοράντο 1974): Ούγγρος γιατρός (ψυχίατρος)
ψυχαναλυτής. Γνωστός για τις έρευνες του σχετικά με τον ιδρυματισμό των βρεφών
και νηπίων.
10 Τα παιδιά τα οποία ευθύς εξαρχής στη ζωή τους έχουν βιώματα εξαιρετικά
αρνητικά με το λιβιδινικό αντικείμενο δεν μπαίνουν σε ανακλιτική κατάθλιψη.

Ο Freud ορίζει την έννοια του πόνου ως την αντίδραση του Εγώ στην
Απώλεια του αντικειμένου. Πρόκειται για μια λιβιδινική υπερεπένδυση
του απολεσθέντος αντικειμένου(το Εγώ διατηρεί μια νοσταλγική σχέση
μαζί του, το υποκείμενο το θυμάται, το σκέπτεται κ.λ.π.). Για να
υπάρχει η έκφραση (βίωμα) του πόνου πρέπει να υπάρχει ένα
αντικείμενο (εσωτερικευμένο, ψυχικό) το οποίο υπερεπενδύεται
λιβιδινικά. Ο ασθενής με βίωμα θεμελιακής κατάθλιψης δεν συγκροτεί
ψυχικά αντικείμενα , δεν κάνει τις αναπαράστασεις τους, επομένως
δεν μπορεί να έχει ένα βίωμα έκφρασης πόνου. Δεν δύναται να
πενθεί αλλά μόνο πέφτει σε μια κατάσταση φτώχειας και όχι
βιώματος οδύνης.
Εν κατακλείδι η θεμελιακή κατάθλιψη είναι μια κατάσταση φτωχή σε
αναπαραστάσεις (φτώχεια στο αντικειμενοτρόπο επίπεδο) η οποία
οδηγεί σε απόγνωση.
Από τη στιγμή που εγκαθίσταται η θεμελιακή κατάθλιψη στη ζωή του
υποκειμένου ανοίγονται δύο πιθανοί δρόμοι:
-Ο ασθενής εγκαθίσταται σε μια Χρηστική Ζωή.
-Αναπτύσσει μια Σωματοποίηση.
Α) Εγκατάσταση μιας Χρηστικής Ζωής : Πρόκειται για την σχετική
χρονιότητα της θεμελιακής κατάθλιψης στη ζωή τους ασθενούς με
προεξάρχον χαρακτηριστικό αυτό που ονομάζουμε χρηστική
συμπεριφορά. Η χρηστική σκέψη χαρακτηρίζεται από απόσυρση των
φαντασιακών σχηματισμών του Εγώ(χωλαίνει η φαντασία του
υποκειμένου). Ο λόγος του χρηστικού ασθενούς λόγω καταστολής
στερείται συναισθηματικής ζωντάνιας(σαν το αγρό που δεν
αρδεύεται). Είναι λόγος πρωτίστως περιγραφικός. Το υποκείμενο
δυσκολεύεται να κάνει συνειρμικές αλυσίδες, να ικανοποιείται
ψευδαισθητικά (συμβολικά) με αποτέλεσμα να γραπώνεται πάντα από
το εξωτερικό πραγματικό αντικείμενο. Πρόκειται για τον ασθενή ο
οποίος αδυνατώντας να ενδοσκοπεί, να κοιτά μέσα του(στροφή επί
εαυτού) 11 ζητά από τον αναλυτή του «συνταγές» και «οδηγίες
χρήσεως».
Χρηστική Σκέψη: Πρόκειται για σκέψη φτωχή που δεν εμπεριέχει
αναπαραστάσεις. Το υποκείμενο μας μιλά για το πράγμα καθαυτό
χωρίς να παραπέμπει σε συνειρμούς και αναπαραστάσεις (σύμβολα).
11 Λέμε ότι χωλαίνουν οι αυτοερωτισμοί δηλαδή η δυνατότητα του υποκειμένου
ψάχνοντας μέσα του (ναρκισσιστική αναδίπλωση) να μπορεί να βρίσκει
ψευδαισθητικά το αντικείμενο (μαστός) το οποίο χάνεται.

Στην χρηστική σκέψη δεν βρίσκουμε συμβολισμό. H Segull12 μας δίνει το
γνωστό παράδειγμα του βιολιστή που σταμάτησε να παίζει βιολί. Όταν
τον ρώτησε «γιατί σταματήσατε;» εκείνος απάντησε «Θα παίζω το
πουλί μου μπροστά στον κόσμο»; Τα πράγματα θα ήταν καλά αν το
βιολί συμβόλιζε το πέος, την αυνανιστική (σεξουαλική) λειτουργία. Το
βιολί τότε θα έμπαινε σε αναπαράσταση. Ο βιολιστής σταμάτησε να
παίζει επειδή στη χρηστική του σκέψη βιολί και πέος («πουλί»)γίνονται
ένα. Παύει η απόσταση. Δεν είναι το βιολί σαν το
«πουλί»(αναπαράσταση) αλλά το βιολί είναι το «πουλί». Τα δύο είναι
πολύ κοντά.
Λέμε εδώ ότι «βραχυκυκλώνει» το προσυνειδητό. Είναι το πεδίο, ο
χώρος του ψυχικού οργάνου όπου «παίζονται» πολλά πράγματα:
-Η συμβολοποίηση
-Η αναπαραστατική λειτουργία
-Η ψυχικοποίηση.
Οι «χρηστικοί» ασθενείς (πως και οι ψυχωσικοί) δεν έχουν λειτουργικό
προσυνειδητό. Για αυτούς η λέξη είναι πολύ κοντά στο πράγμα. Έτσι
καταργείται ο συμβολισμός. Το συμβολικό είναι και πραγματικό, το
υποκείμενο παίρνει τα πράγματα ως έχουν» Χωλαίνει τότε η
αφαιρετική σκέψη, π.χ τι σημαίνει, τι νοήματα έχει(μεταφέρει) το
γνωμικό «φασούλι το φασούλι γεμίζει το σακούλι»; Ποιος ο
συμβολισμός του;
Το προσυνειδητό είναι βασικό για τον συμβολισμό και την ψυχική
λειτουργία εν τέλει, για να μπορώ να πάρω απόσταση από αυτό που
έρχεται μέσα μου, δηλαδή από τις έσωθεν διεγέρσεις. Όταν το
προσυνειδητό δεν λειτουργεί καλά έχουμε τις ποικίλες εκδηλώσεις, τις
συνέπειες της μη ψυχικοποίησης. Τότε η ενστικτώδης διέγερση
εκφορτίζεται αντί να ψυχικοποιείται.
Τεχνική
α) Στις νευρωτικές οργανώσεις ο αναλυτής ερμηνεύει ώστε να
ευαισθητοποιήσει τον αναλυόμενο στο απεριόριστο των δικτύων του
νοήματος. Έτσι δίνει πολλά «νοήματα» σε κάτι που συμβαίνει στον
ψυχισμό. Για παράδειγμα η λέξη «πόρος» μπορεί να σημαίνει τη
διάνοιξη, αλλά και την πηγή. Μέσω της ερμηνείας ανοίγουμε δρόμους
προς τα πολλαπλά νοήματα.
Κλινικό Παράδειγμα: Γυναίκα ασθενής με Σκλήρυνση κατά Πλάκας.
Παραπονείται για τις απιστίες του συζύγου της : «φαίνεται ότι οι
άλλες του κάνουν κόλπα…». Ιδού ένα πιθανό λανθάνον νόημα: Είναι
σα να μας πληροφορεί η ασθενής, σαν να μας μιλά για τις
καθηλώσεις στην ψυχοσεξουαλική της εξέλιξη «Εγώ δεν έχω κόλπο,
12 Βρεττανή Ψυχαναλύτρια, μέλος της Βρετανικής Ψυχαναλυτικής εταιρείας.

όπως οι άλλες, δηλ. δεν είμαι ακόμα γυναίκα, δεν έχω κατακτήσει τη
γυναικεία παθητική σεξουαλικότητα ώστε να μπορώ να δέχομαι και να
γονιμοποιούμαι».
Πιθανές παρεμβάσεις:
Αναλυτής: «Κόλπα; Τι εννοείτε;» ή ( άμεση , «κλαϊνική» παρέμβαση) «
Γιατί εσείς δεν έχετε κόλπο;».
β) Στις μη νευρωτικές οργανώσεις ( χρηστική σκέψη) έχουμε θεμελιακές
ανεπάρκειες, κενό, οπότε μια λέξη μοιάζει να μην έχει το ασυνείδητο
νόημα της π.χ η λέξη «σπίτι» δεν οδηγεί παρά μόνο στην έννοια του
σπιτιού , της κατοικίας. Εδώ δεν μπορούμε να δώσουμε ερμηνεία σε
ένα συμβολικό επίπεδο , αφού το ασυνείδητο υλικό του ασθενούς δεν
είναι διαθέσιμο. Χρειάζεται εδώ να χτίσουμε τον ψυχικό τους χώρο.
Παρεμβάσεις:
Κάνουμε κατασκευές δηλ. υποθέσεις οι οποίες δεν σχετίζονται με τους
μη διαθέσιμους συνειρμούς του αναλυόμενου.
Κλινικό Παράδειγμα: Νεαρή γυναίκα σε θεραπεία, εγκαταλειμμένη
από τη νηπιακή της ηλικία από τον πατέρα ο οποίος έχει φτιάξει άλλη
οικογένεια στο εξωτερικό. Τον συναντά μόνο μερικά καλοκαίρια , για
λίγο, όταν αυτός έρχεται στην Ελλάδα.
Ασθενής: «Ο πατέρας μου έφυγε. Ίδιος και απαράλλαχτος. Νομίζω πως
είναι καλύτερα έτσι …» Στη συνέχεια της ίδιας συνεδρίας η ασθενής ,
για πολλοστή φορά, θα παραπονεθεί για τις βουλιμικές της τάσεις,
χωρίς να τις συνδέει , έστω λανθανόντως, με την απουσία του πατέρα
(υποκατάστατες – υπεραναπληρωματικές τάσεις).
Αναλυτής: πιθανή παρέμβαση(κατασκευή): «Αυτό που μου λέτε με
κάνει να σκέπτομαι ότι αντιδράτε έτσι στην αναχώρηση του πατέρα
σας».
Ο P. Marty ονομάζει χρηστική ζωή τη χρηστική σκέψη όταν αυτή
παγιώνεται σε μια χρηστική συμπεριφορά. με αποτέλεσμα την
εκφραστική φτώχεια σε όλους τους τομείς (ενορμητικούς και
κοινωνικούς) της ζωής Εδώ το άτομο αποκόπτεται από τις ενορμητικές
του πηγές.
Β) Εξέλιξη της θεμελιακής κατάθλιψης προς τη Σωματοποίηση(σωματική
αποδιοργάνωση) : Πρόκειται για τη δεύτερη πιθανή εξέλιξη των
ασθενών με θεμελιακή κατάθλιψη. Όταν η σωματοποιήση
εγκατασταθεί σβήνει η θεμελιακή κατάθλιψη(παραδοξότητα
φαινομένου).

Η σωματοποίηση ως πιθανή εξέλιξη της θεμελιακής κατάθλιψης αφορά
σε μια έσχατη καταφυγή της λιβιδούς στο αντικείμενο, στο άρρωστο
όργανο ελλείψει ψυχικών εσωτερικευμένων αντικειμένων13.
O P. Marty μιλά για Σωματικές Καθηλώσεις . Ο Freud μίλησε για
καθηλώσεις της λιβιδούς σε ψυχικό επίπεδο στα διάφορα στάδια της
ψυχοσεξουαλικής εξέλιξης: στο οιδιπόδειο στο πρωκτικό, στο στοματικό
στάδιο(όρια του ψυχισμού). Ο ίδιος όμως είχε θεωρήσει ότι θα
μπορούσαμε να βρούμε και άλλους τύπους καθήλωσης πέραν των
προηγούμενων. Μίλησε για καθηλώσεις της λιβιδούς μέχρι την πηγή της
ενόρμησης14 , δηλ. μέχρι το σώμα, τα όργανα. Πρόκειται για
παλινδρόμηση15 της λιβιδούς μέχρι τις σωματικές πηγές.
Κατά τους Ψυχοσωματιστές της Σχολής των Παρισίων, στον
ψυχοσωματικό ασθενή υπάρχει λειτουργική αδυναμία παλινδρόμησης
οπότε δεν υπάρχουν στάδια ψυχικής καθήλωσης . Εδώ το ύστατο σημείο
στο οποίο φτάνει η λιβιδώς του υποκειμένου είναι το σώμα.
Την στιγμή όμως κατά την οποία η σωματική καθήλωση σημαίνει τη
βλάβη του οργάνου δε μπορεί παρά να έχει ταυτόχρονα και μία
κάποια ποιότητα λιβιδινικής επένδυσής του(ερωτικοποίηση-
σεξουαλικοποίηση του οργάνου).Αυτός θα μπορούσε να είναι ο λόγος
για τον οποίο παύει η θεμελιακή κατάθλιψη, επειδή ακριβώς το
13 Κάνω αντικείμενο το σώμα. Έχουμε εδώ την έννοια της βλάβης του οργάνου. Ενώ
στην υποχονδρία και το υστερικό σύμπτωμα δεν έχουμε βλάβη του οργάνου. Στο
ψυχοσωματικό σύμπτωμα υπάρχει βλάβη. Στο υποχονδριακό σύμπτωμα υπάρχει
ναρκισσιστική σχέση, διαμεσολαβεί το Εγώ. Το ψυχοσωματικό σύμπτωμα είναι ακόμα
πιο πίσω : δεν υπάρχει καν ούτε ναρκισσσιστική σχέση που έχουμε στον
υποχονδριακό. Στο ψυχοσωματικό σύμπτωμα υπάρχει απευθείας εκφόρτιση της
ενστικτώδους διέγερσης στο σώμα χωρίς τη διαμεσολάβηση του Εγώ : καλύτερα
υποχονδρία παρά βλάβη στο σώμα.
14 Η ενόρμηση έχει μια πηγή , δηλ το σώμα και ένα σκοπό, δηλ. την ικανοποίηση (
κατευνασμός της έντασης ) και ένα αντικείμενο μέσω του οποίου ικανοποιεί τον
σκοπό της.
15 Παλινδρόμηση: Όταν το υποκείμενο δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα σε μία
παρούσα φάση παλινδρομεί(παλινδρόμηση της λιβιδούς, δηλ. των ψυχικών
επενδύσεων). Αυτό είναι η αρρώστια: όταν το Εγώ βρίσκει τα πράγματα αδιέξοδα
στην πραγματική ζωή παλινδρομεί, δηλ. ξαναγυρίζει πίσω εκεί όπου σε ανάλογες
συνθήκες στο παρελθόν το υποκείμενο είχε νοιώσει καλύτερα ή τα είχε βγάλει πέρα
(προηγούμενα στάδια της ψυχοσεξουαλικής εξέλιξης). Μπροστά στον κίνδυνο να μην
τα βγάλει πέρα το Εγώ γυρίζει εκεί που του είναι οικεία τα πράγματα. Οι ψυχωσικοί
έχουν την τάση να παίρνουν, συχνά, εμβρυϊκές θέσεις. Όταν το Εγώ παλινδρομεί
αποφεύγει το τώρα και πάει εκεί όπου τα πράγματα ήταν καλύτερα από το τώρα. Η
λιβιδώς καθηλώνεται (κολλάω) εκεί (καθήλωση της λιβιδούς). Χωρίς την έννοια της
καθήλωσης δεν νοείται διάγνωση. Κατά τους Ψυχοσωματιστές της Σχολής των
Παρισίων η οποιαδήποτε παλινδρόμηση η οποία αφορά ψυχικό περιεχόμενο και του
παραληρήματος συμπεριλαμβανομένου σώζει το σώμα: τότε δεν υπάρχει φόβος μήπως
τα πράγματα σκαλώσουν , σταματήσουν στο σώμα, το τελευταίο καταφύγιο , ελλείψει
άλλων ψυχικών σημείων καθήλωσης.

ενορμητικό «ξέσπασμα» ( «άδειασμα») πάνω στο όργανο αποτελεί την
ίδια στιγμή (οξύμωρο) και το δέσιμο (επένδυση) με ένα αντικείμενο –
όργανο. Ότι δεν κατέστη δυνατό σε ψυχικό επίπεδο (δέσιμο με ψυχικά
αντικείμενα) πραγματοποιείται στο σωματικό επίπεδο. Η
ερωτικοποίηση του άρρωστου οργάνου (μέσω της αρρώστιας ο ασθενής
αρχίζει να ενδιαφέρεται για αυτό) αποτελεί για τον ασθενή μια
ευκαιρία εξελικτικής επανάκαμψης.
Έτσι εξηγείται και το εξής παράδοξο κλινικό φαινόμενο : αφορά στην
περίπτωση ασθενών βυθισμένων στη θεμελιακή κατάθλιψη οι οποίοι,
από τη στιγμή που η σωματοποίηση εγκαθίσταται στη ζωή τους,
«ξαναζωντανεύουν», αποκτούν ενδιαφέροντα , αλλάζει η διάθεσή τους
προς την υπομανιακή κατεύθυνση, ξαναβρίσκουν ενδιαφέρον για τον
κόσμο.
Άλλωστε οι Ψυχοσωματιστές της Σχολής των Παρισίων – αρχής
γενομένης από τον P. Marty – διακρίνουν δύο ειδών παλινδρομήσεις:
-Κινήσεις επαναδιοργανωτικές ( ή ασθένειες κρίσης).
-Κινήσεις αποδιοργανωτικές ( αποδιοργανωτικές παλινδρομήσεις).
Α) Ασθένειες Κρίσης: Το σώμα των ατόμων σε θεμελιακή κατάθλιψη
δεν είναι επαρκώς λιβιδινοποιημένο, ερωτικοποιημένο (δεν είναι
«κορμί»). Όταν τους χαϊδεύουν δεν καταλαβαίνουν τίποτα (είναι
σαν να χαϊδεύουν «μουσαμά»). Αντίθετα το λιβιδινικό σώμα μπορεί να
παίρνει ευχαρίστηση. . Πρόκειται για την ερωτικοποίηση του σώματος
κατά την οποία υπάρχει σύνδεση με την ευχαρίστηση.
Πράγματι, το λιβιδινικό υποκείμενο π.χ. χαϊδεύεται και ευχαριστιέται,
τρώει και ευχαριστιέται. Έχει σώμα που παίρνει ευχαρίστηση
φερ’ειπείν από την ούρηση, την αφόδευση, τη δροσιά της θάλασσας,
γενικά από τις λειτουργίες του σώματος. Αγαπά , εκτιμά το σώμα του
λόγου χάριν χτυπά το χέρι του και πάει στο γιατρό, δείχνει
ενδιαφέρον για αυτό το μέρος του σώματός του, έχει επενδύσει στο
σώμα του. Ας πούμε ότι τραυματίστηκε ή ότι πονάει σωματικά. Θα
μπορούσε π.χ. να σκεφτεί : « αυτό μου θυμίζει εκείνο το σωματικό
πρόβλημα της γιαγιάς» (το συνδέει με κάτι) ή αν τον πονάει το
στομάχι του θα μπορούσε να κάνει συνειρμούς π.χ. «με πονάει, άρα
θέλει φαγητό, για αυτό διαμαρτύρεται» κ.λ.π
Στον ασθενή με θεμελιακή κατάθλιψη το σώμα δεν είναι
λιβιδινοποιημένο. Αν αυτός τελικά νοσήσει στο σώμα τότε η βλάβη του
οργάνου μπορεί να γίνει η απαρχή ενός σωματικού ενδιαφέροντος :
θα αρχίσω να ενδιαφέρομαι για αυτό (πάω στο γιατρό, το
φροντίζω…). Τότε αυτό αρχίζει να αποκτά νοήματα. : έναρξη
εσωτερίκευσης του σώματος. Η σωματική παλινδρόμηση , εδώ, γίνεται
αντικείμενο εξελικτικής πορείας στο μέτρο που η λιβιδώς βρίσκει
μονοπάτια πιο ψυχικοποιημένα (αναζήτηση νοήματος για την
αρρώστια του οργάνου το οποίο νοσεί ).
Ελλείψει ψυχικού αντικείμενου είναι το σώμα το οποίο μέσω της νόσου
λιβιδινοποιείται (σεξουαλικοποίηση) και τότε αρχίζει ν’ αποκτά
σημασία, νόημα. Πρόκειται για την απαρχή μιας επαναδιοργάνωσης
του οργανισμού όπου είναι αυτή η ίδια η αρρώστια η οποία γίνεται
κίνητρο.
Έχει σημασία για την ψυχοθεραπεία το ενδιαφέρον του αναλυτή για
το σώμα του ψυχοσωματικού ασθενή. Είναι σημαντικό είναι ο
αναλυτής βοηθήσω τον ασθενή να ενδιαφερθεί για το σώμα του το
οποίο νοσεί.
Β) Αποδιοργανωτικές Παλινδρομήσεις: Φτάνουν απευθείας στο σώμα,
δεν λειτουργούν καθόλου άλλα σημεία ψυχικής καθήλωσης. Πρόκειται
για σωματοποιήσεις με κάκιστη(μοιραία) πρόγνωση.
Σάββας Μπακιρτζόγλου
Κλινικός Ψυχολόγος-Ψυχαναλυτής
http://www.epekeina.gr/a_files/2012/XristikiSkepsi.pdf

ΙΑΤΡΙΚΩΣ ΑΝΕΞΗΓΗΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

 Ερώτηση 1: Σε τι ακριβώς αναφέρεται ο όρος Ι.Α.Σ;
Απάντηση: Ο όρος αναφέρεται σε καθαρώς σωματικά συμπτώματα που παρουσιάζουν ασθενείς και τα οποία δεν μπορούν να εξηγηθούν με βάση κάποια συγκεκριμένη σωματική νόσο. Η ένταση των συμπτωμάτων αυτών και η χρονική διάρκειά τους συνήθως μπορεί να ποικίλει. Μερικές φορές είναι παροδικά και μέτριας βαρύτητας και λύονται χωρίς καμιά συγκεκριμένη παρέμβαση. Άλλες φορές η απλή ερμηνεία τους και η επιβεβαίωση εκ μέρους του γιατρού για τη μη σοβαρότητά τους, βασισμένη βεβαίως στην προσεκτική κλινική και παρακλινική εξέταση, αρκεί για να μειώσει την έντασή τους. Άλλες πάλι φορές η σοβαρότητά τους και η εμμονή τους οδηγεί τον θεράποντα γιατρό σε εξονυχιστικές διαγνωστικές παρεμβάσεις που όμως δεν κατορθώνουν να αποκαλύψουν την πιθανολογούμενη πηγή τους. Αυτά ωστόσο επιμένουν παρότι δεν φαίνεται να υπάρχει μια σαφής σωματική αιτιολογία.

Ερώτηση 2: Πού οφείλονται τα Ι.Α.Σ.
Τα πιο σοβαρά σε ένταση και διάρκεια Ι.Α.Σ. συνήθως οφείλονται σε συγκεκριμένες ψυχιατρικές διαταραχές. Πριν περιγραφούν αυτές ωστόσο θα πρέπει να σημειωθεί ότι αρκετά μη ψυχιατρικά νοσήματα κατά την έναρξή τους δεν είναι δυνατό να αποκαλυφτούν. Συχνά π.χ. αναφέρεται η πολλαπλή σκλήρυνση ή κάποιες ενδοκρινικές διαταραχές. Επίσης αυτοάνοσες παθήσεις όπως ο Σ.Ε.Λ. Ο θεράπων γιατρός, λοιπόν, πρέπει να ισορροπήσει μεταξύ της βοήθειας που μπορεί να προσφέρει σε έναν ασθενή με κάποια πιθανή ψυχιατρική διαταραχή και της βλάβης που μπορεί να προκαλέσει επειδή δεν έδειξε την απαιτούμενη σοβαρότητα κατά την εξέτασή του ασθενή (ακριβώς το ίδιο βεβαίως ισχύει και για τους ψυχιάτρους : η εύκολη και επιπόλαιη ψυχιατρική διάγνωση αποτελεί κακή πρακτική όπως ακριβώς και στην περίπτωση του παθολόγου που απορρίπτει τα συμπτώματα του ασθενή του λέγοντάς του ότι δεν έχει τίποτα).

Οι ψυχιατρικές διαταραχές που προκαλούν Ι.Α.Σ. ανήκουν σε μία από τις εξής κατηγορίες:

* Σωματόμορφες Διαταραχές
* Αγχώδεις Διαταραχές
* Καταθλιπτικές Διαταραχές
* Άλλες

Από αυτές τις κατηγορίες ας σημειωθεί ότι Ι.Α.Σ. ως κύρια εκδήλωσή τους έχουν οι Σωματόμορφες Διαταραχές. Οι άλλες κατηγορίες και ιδίως οι αγχώδεις και οι καταθλιπτικές παρουσιάζουν και πολλά άλλα χαρακτηριστικά συμπτώματα και σημεία. Θα γίνει ωστόσο και μια σύντομη αναφορά και σ'αυτές είτε διότι μερικές φορές τα Ι.Α.Σ κυριαρχούν στην κλινική εικόνα είτε διότι οι κλινικοί ιατροί άλλων ειδικοτήτων δεν έχουν ευχέρεια να ξεχωρίσουν τη μία από την άλλη.

Ερώτηση 3: Οι ασθενείς που υποκρίνονται ή προσποιούνται νόσο σε ποια κατηγορία ανήκουν;
Τα άτομα που προσποιούνται ή υποκρίνονται δεν εντάσσονται σε καμιά από τις προαναφερθείσες διαγνωστικές κατηγορίες. Ο λόγος είναι ότι στις σωματόμορφες και στις άλλες ψυχιατρικές διαταραχές που προκαλούν Ι.Α.Σ. , οι ασθενείς δεν υποκρίνονται αλλά πραγματικά νιώθουν τα συμπτώματα που αναφέρουν.

Η ταξινόμηση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (Π.Ο.Υ.) ICD-10 καθώς και της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρίας (Α.Ψ.Ε.) DSM-IV για να καλύψουν και τις περιπτώσεις προσποίησης έχουν δημιουργήσει δύο άλλες διαγνωστικές κατηγορίες:

* την Πλασματική Διαταραχή (Factitious Disorder)
* την Προσποίηση (Malingering).

Και στις δυο περιπτώσεις περιλαμβάνεται η εκ προθέσεως παραγωγή ή υπόκριση συμπτωμάτων είτε σωματικών είτε ψυχικών παθήσεων. Επίσης περιλαμβάνεται και ο εκ προθέσεως αυτοτραυματισμός.
Οι δυο αυτές κατηγορίες διαφοροποιούνται μεταξύ τους από τα κίνητρα της συμπεριφοράς αυτής. Στην περίπτωση της πλασματικής διαταραχής (Π.Δ.), κίνητρο θεωρείται η ανάληψη εκ μέρους του ατόμου "ρόλου ασθενή" (sick role). Για το λόγο αυτό η Π.Ο.Υ. συγκαταλέγει την Π.Δ. στις διαταραχές προσωπικότητας.

Στην περίπτωση της Προσποίησης αντίθετα τα κίνητρα είναι πάντα εξωτερικά. Σύμφωνα με το ICD-10 της Π.Ο.Υ. "τα συνηθέστερα αξωτερικά κίνητρα για προσποίηση περιλαμβάνουν την προσπάθεια να αποφευχθεί ποινική δίωξη, τη λήψη παράνομων φαρμάκων, την αποφυγή κατάταξης στο στρατό ή την ανάληψη επικίνδυνων στρατιωτικών καθηκόντων, και την πρόσκτηση οφελημάτων που απορρέουν από το ρόλο του ασυενούς ή τη βελτίωση των συνθηκών ζωής όπως π.χ. η απόκτηση καλύτερης κατοικίας.Η προσποίηση είναι συγκριτικά συνήθης σε δικαστηριακούς και στρατιωτικούς κύκλους και ασυνήθης στην κανονική ζωή του πολίτη" .

Ερώτηση 4: Ποιες είναι οι σωματόμορφες διαταραχές;
Σύμφωνα με το DSM-IV της Α.Ψ.Ε. οι κυριότερες είναι οι εξής:

* Η διαταραχή Σωματοποίησης
* Η Μετατρεπτική Διαταραχή
* Η Υποχονδρίαση
* Η Σωματοδυσμορφική Διαταραχή
* Η σωματόμορφη διαταραχή Πόνου

Ερώτηση 5: Ποια είναι τα διαγνωστικά κριτήρια της Διαταραχής Σωματοποίησης (Δ.Σ.);

Α. Ιστορικό πολλαπλών σωματικών ενοχλημάτων με έναρξη πριν την ηλικία των 30 ετών, τα οποία υπάρχουν συνήθως για αρκετά χρόνια και έχουν οδηγήσει επανειλημμένα στην αναζήτηση θεραπείας ή στην σημαντική έκπτωση της κοινωνικής, εργασιακής ή άλλης σημαντικής περιοχής της λειτουργικότητας του ατόμου.

Β. Όλα τα παρακάτω πρέπει να πληρούνται:

1. Τέσσερα συμπτώματα Πόνου:
Ιστορικό άλγους σε τουλάχιστον 4 διαφορετικές περιοχές ή λειτουργίες (π.χ. κεφαλή, άκρα, στήθος, ορθό, κατά την περίοδο, την ερωτική πράξη, την ούρηση κ.λ.π.)

2. Δύο συμπτώματα από το γαστρεντερικό: π.χ. ναυτία, αναγωγές, ερυγές, έμετος πλην της κυήσεως, διάρροια, δυσανεξία διαφόρων τροφών κ.λ.π.

3. Ένα σύμπτωμα από την σεξουαλική λειτουργία: π.χ. σεξουαλική αδιαφορία, διαταραχές στύσης ή εκσπερμάτωσης, διαταραχές εμμήνου ρύσεως, μεγάλη απώλεια αίματος κατά την περίοδο, έμετοι κατά την διάρκεια όλης της εγκυμοσύνης κ.λ.π.

4. Ένα "ψευδονευρολογικό" σύμπτωμα: Αυτό πρέπει να υποδηλώνει κάποια νευρολογική κατάσταση αλλά να μην περιορίζεται απλά σε άλγος π.χ. διαταραχές ισορροπίας, πάρεση, εντοπισμένη αδυναμία, δυσκολία κατάποσης, αίσθημα κόμβου στο λαιμό, αφωνία, διπλωπία, τύφλωση, κώφωση, σπασμοί, αμνησία, απώλεια συνείδησης εκτός της λιποθυμίας.


Γ. Είτε το (1) είτε το (2):

1. Μετά από την κατάλληλη διερεύνηση τα συμπτώματα του κριτηρίου Β δεν μπορούν να ερμηνευθούν πλήρως από κάποια άλλη γνωστή παθολογική κατάσταση ή από την χρήση κάποιας ουσίας (π.χ. φαρμάκου, ναρκωτικών, αλκοόλ κ.λ.π.).

2. Όταν συνυπάρχει κάποια γενική παθολογική κατάσταση, τα σωματικά ενοχλήματα ή η επακόλουθη λειτουργική έκπτωση είναι υπερβολικά και δεν δικαιολογούνται από το ιστορικό, την κλινική εξέταση και τα παρακλινικά ευρήματα.

Δ. Τα συμπτώματα δεν είναι προϊόν προσποίησης ή υπόκρισης (όπως στην πλασματική διαταραχή ή την προσποίηση).

Ερώτηση 6: Ποια είναι τα διαγνωστικά κριτήρια της μετατρεπτικής διαταραχής;

Α. Μία ή περισσότερες εκδηλώσεις από το κινητικό ή αισθητικό σύστημα, που υποδηλώνουν μια νευρολογική ή άλλη γενική παθολογική κατάσταση.

Β. Ψυχολογικοί παράγοντες κρίνεται ότι συσχετίζονται με την έναρξη των συμπτωμάτων, ή της έναρξης προηγήθηκε κάποιο ψυχοπιεστικό γεγονός.

Γ. Τα συμπτώματα δεν είναι προϊόν προσποίησης ή υπόκρισης.

Δ. Τα συμπτώματα δεν μπορούν να εξηγηθούν καλύτερα από μια γενική παθολογική κατάσταση ή από την χρήση ουσιών ή ως αποτέλεσμα μιας πολιτισμικά καθορισμένης συμπεριφοράς ή εμπειρίας.

Ε. Τα συμπτώματα προκαλούν κλινικώς σημαντική δυσφορία ή έκπτωση στην κοινωνική, εργασιακή ή άλλη σημαντική περιοχή της λειτουργικότητας του ατόμου ή καθιστούν αναγκαία την ιατρική εκτίμηση.

ΣΤ. Τα συμπτώματα δεν περιορίζονται μόνο σε άλγος ή σεξουαλική δυσλειτουργία, δεν εκδηλώνονται αποκλειστικώς κατά την πορεία διαταραχής σωματοποιήσεως, και δεν εξηγούνται καλύτερα από άλλη ψυχιατρική διαταραχή.

Σημείωση: Προσδιορίστε τον τύπο των συμπτωμάτων:

i) Από το κινητικό σύστημα, π.χ. πάρεση.
ii) Από το αισθητικό σύστημα, π.χ. παραισθησίες, τύφλωση.
iii) Με σπασμούς.
iv) Μικτή

Ερώτηση 7: Με ποια ονόματα αναφέρονταν παλαιότερα οι διαταραχές σωματοποίησης και μετατροπής;
Παλαιότερα τα δύο αυτά σύνδρομα θεωρούνταν ενιαία οντότητα και ονομάζονταν με διάφορα ονόματα όπως υστερία, μετατρεπτική αντίδραση, σωματομετατρεπτικές εκδηλώσεις κ.α. Ο όρος μετατροπή εισήχθη από τον Freud. H διαταραχή σωματοποίησης λεγόταν και σύνδρομο Briquet προς τιμήν του Γάλλου ιατρού που πρωτοπεριέγραψε την πολλαπλότητα των συμπτωμάτων και την χρόνια πορεία της νόσου.

Ερώτηση 8: Ποια είναι τα διαγνωστικά κριτήρια της Υποχονδρίασης;
Α. Ο ασθενής προκαταλαμβάνεται από την ιδέα ή τον φόβο ότι πάσχει από μια σοβαρή ασθένεια και δίνει λανθασμένη ερμηνεία σε σωματικά συμπτώματα που αισθάνεται.

Β. Εμμένει στην άποψη αυτή παρά τις επανειλημμένες αρνητικές ιατρικές εκτιμήσεις και διαβεβαιώσεις.

Γ. Η πεποίθηση που περιγράφεται στο Α δεν έχει την ένταση του παραληρήματος (όπως συμβαίνει στην παραληρηματική διαταραχή, σωματικός τύπος), ούτε περιορίζεται σε ανησυχίες σχετικές με την εμφάνιση του ατόμου (όπως στην σωματοδυσμορφική διαταραχή).

Δ. Η κατάσταση αυτή προκαλεί κλινικώς σημαντική δυσφορία ή έκπτωση στην λειτουργικότητα του ατόμου.

Ε. Η διάρκειά της είναι τουλάχιστον 6 μήνες.

ΣΤ. Τα συμπτώματα δεν εξηγούνται καλύτερα από γενικευμένη αγχώδη διαταραχή, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, διαταραχή πανικού, Μείζων καταθλιπτικό επεισόδιο, άγχος αποχωρισμού ή άλλη σωματόμορφη διαταραχή.
 http://www.stress.gr/disorder.php?id=17

Ψυχοσωματικά συμπτώματα - Όταν η ψυχή εκφράζεται μέσα από το σώμα

Τις τελευταίες δεκαετίες όλο και πιο συχνά ακούγεται από την επιστημονική κοινότητα ο όρος ψυχοσωματικό σύμπτωμα, ψυχοσωματική αιτία, ψυχογενής αιτιολογία κλπ. Τι εννοούμε όμως λέγοντας ψυχοσωματικά συμπτώματα;

Τα συμπτώματα αυτά δεν είναι λιγότερο αληθινά από τα καθαρά σωματικά συμπτώματα ούτε αποτελούν αποκύημα της φαντασίας του ανθρώπου που υποφέρει από αυτά. Τα ψυχοσωματικά συμπτώματα, έχουν σάρκα και οστά, είναι υπαρκτές σωματικές διαταραχές ενώ απαιτούν την ίδια ίσως και περισσότερη προσοχή από τα υπόλοιπα. Η βασική διαφορά τους έγκειται στο αίτιο που υποκινεί το βασικό σωματικό σύμπτωμα. Σαφέστατα δεν είναι το πιο εύκολο να ξεχωρίσουμε αν μια γαστρίτιδα, ένας κολικός του εντέρου, μια δερματίτιδα και άλλες ενοχλήσεις είναι αποκλειστικά και μόνο ψυχογενούς αιτιολογίας. Το πιο πιθανό όμως είναι ότι τα αίτια να άπτονται της παρουσίας πολλών παραγόντων ένας βασικός εκ των οποίων είναι και ο ψυχολογικός.

Ίσως η πλειονότητα των ανθρώπων αντιμετωπίζοντας ένα βασανιστικό και χρόνιο σύμπτωμα κατέληξε να ακούσει ύστερα από πολλές και  λεπτομερείς εξετάσεις ότι δεν υπάρχει κάποια προφανής αιτία και ότι το πρόβλημα είναι «ψυχολογικό», μια διάγνωση που δημιουργεί ανάμεικτα συναισθήματα με κυρίαρχο αυτό της ανασφάλειας και του άγχους, ενώ άρνηση και δυσπιστία κυριαρχούν.  Ταυτόχρονα με όλα αυτά οι άνθρωποι έχουν την αίσθηση ότι κάποια διάγνωση δεν έγινε σωστά, κάποιες πληροφορίες δεν αξιολογήθηκαν σωστά ή ακόμη και μια διάχυτη αίσθηση επιστημονική ανεπάρκειας.

Ο συνδυασμός όλων αυτών είναι απολύτως δικαιολογημένος και πολλές φορές επιβεβλημένος από την άγνοια αλλά και από τη μικρή έως ελάχιστη σημασία που δίνεται ή δινόταν  στην ψυχική και συναισθηματική  κατάσταση και στον κυρίαρχο ρόλο που διαδραματίζει αυτή σε όλες τις πτυχές της ζωής μας

Ανακεφαλαιώνοντας, τα σωματικά συμπτώματα που δεν προκαλούνται από οργανικά ή σωματικά αίτια ονομάζονται ψυχοσωματικά. Τα συμπτώματα αυτά αποτελούν τη σωματοποίηση του άγχους, ψυχολογικών συγκρούσεων, απωθημένων συναισθημάτων και γενικώς καταπιεσμένων συμπεριφορών.
Μεγάλη προσοχή! Για να προβούμε στο συμπέρασμα ότι ένα σύμπτωμα είναι ψυχοσωματικό εξαντλούμε λεπτομερώς όλα τα περιθώρια και όλες τις επιβεβλημένες εξετάσεις, δεν περνάμε στο άλλο άκρο να αποδίδουμε οτιδήποτε σωματικό σε ψυχολογικούς παράγοντες.

Πιθανά ψυχοσωματικά συμπτώματα είναι: υψηλή χοληστερίνη, δερματοπάθειες (ακμή, έκζεμα, ψωρίαση κλπ), αϋπνία, ταχυκαρδία, τσιμπήματα στο στήθος, «φτερουγίσματα» στην καρδιά, σφίξιμο των δοντιών (ιδίως κατά τη διάρκεια του υπνου), αίσθημα σφιξίματος στο στομάχι, σπαστική κολίτιδα, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, καούρα, σφίξιμο στο στομάχι, σύνδρομο παλινδρόμησης, σεξουαλικά προβλήματα (στον άνδρα δυσκολία στύσης, στη γυναίκα δυσπαρευνία δηλαδή πόνος κατά την συνουσία και δυσκολία στον οργασμό), το σύνδρομο χρόνιας κοπώσεως, πονοκέφαλος, ζαλάδες, μυρμηγκιάσματα, προβλήματα μνήμης (αιτία είναι η διάσπαση προσοχής από το άγχος που δημιουργεί προβλήματα στην αποθήκευση και στην ανάκληση των αποθηκευμένων στην μνήμη πληροφοριών), ανορεξία, αυξημένη όρεξη, βουλιμία, νυκτερινή ενούρηση σε παιδιά και εφήβους, μυοσκελετικές παθήσεις και πολλά άλλα.

Βασική συνθήκη δημιουργίας των ψυχοσωματικών συμπτωμάτων είναι το άγχος, το στρες η ψυχική πίεση που δεν εκδηλώνονται και δεν αντιμετωπίζονται. Καταπιεσμένα συναισθήματα, απωθημένες σκέψεις που βρίσκονται καλά κρυμμένα και δεν θέλουμε να τα επικοινωνήσουμε ή πολλές φορές δεν έχουμε τη δύναμη να τα αντιμετωπίσουμε βρίσκουνε τρόπο έκφρασης μέσα από το σώμα. Με τον τρόπο αυτό, μέσω του συμπτώματος εξακολουθούν να μας υπενθυμίζουν την παρουσία τους και να κάνουν ακόμη πιο ισχυρή την ύπαρξη τους μέσα μας.

Παράδειγμα: Έχουμε θυμώσει με έναν καλό φίλο μας για τη συμπεριφορά του απέναντι μας, συμπεριφορά που μας προκαλεί έντονα συναισθήματα οργής και ματαίωσης. Παρόλαυτα λόγω του χαρακτήρα μας είμαστε ανήμποροι να του επικοινωνήσουμε ξεκάθαρα και λεκτικά τα συναισθήματα μας,  έτσι κάθε φορά που συναντιόμαστε βιώνουμε άγχος, δυσαρέσκεια, σφίξιμο στο στομάχι μας πονάει το κεφάλι κτλ. Αναρωτιόμαστε για την έντονη σωματική ενόχληση και πηγαίνουμε στον γιατρό. Το μυαλό μας μπορεί να ξέχασε τα αρνητικά συναισθήματα που βιώναμε, το σώμα μας όχι. Μας προειδοποιεί για να μας το θυμίζει, ώστε να προστατεύσουμε τον εαυτό μας.

Τα ψυχοσωματικά συμπτώματα μπορούν να εξυπηρετούν ένα σκοπό, να διευκολύνουν έμμεσα το άτομο στην πραγματοποίηση ενός επιθυμητού στόχου. Για παράδειγμα, ένας εργαζόμενος μισεί την εργασία του, το εργασιακό του περιβάλλον, αρνητικά συναισθήματα γεμίζουν για μεγάλο χρονικό διάστημα τη ζωή του. Μολαταύτα, δεν έχει τη δύναμη για πολλούς παράγοντες να παραιτηθεί, τα αρνητικά συναισθήματα και όλη αυτή η καταπίεση εκφράζονται μέσα από σοβαρά επαναλαμβανόμενα σωματικά συμπτώματα που τον καθηλώνουν σε συνεχείς απουσίες από τη δουλειά και αναρρωτικές άδειες  που σαν αποτέλεσμα έχουν την απόλυση του.

Άλλο παράδειγμα, μια γυναίκα εμφανίζει πολύ συχνά συμπτώματα πονοκεφάλου, για να αποφύγει τη σεξουαλική επαφή με τον άντρα της ή ένας υποψήφιος φοιτητής μπορεί να παθαίνει συχνές κρίσεις πανικού, γιατί δυσκολεύεται εκείνος ή η οικογένεια να φύγει από το σπίτι και να αντιμετωπίσει το άγχος αποχωρισμού από την οικογενειακή εστία.

Σε κάθε περίπτωση μέσα από ποικίλες δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο καθένας από εμάς στην προσπάθεια του να επιβιώσει και να προσαρμοστεί μέσα στο περιβάλλον είναι γεγονός ότι η πραγματική φωνή της ψυχής μας θα εκφραστεί όσο και να προσπαθούμε να μειώσουμε την ένταση της ή να την αγνοήσουμε. Η σύγχρονη συμβουλευτική προσφέρει βοήθεια σε αυτή ακριβώς την κατεύθυνση κι αυτό μπορεί να γίνει με σύντομο αλλά και ουσιαστικό τρόπο φτάνει ο καθένας από εμάς να έχει πραγματικά τη θέληση να ακούσει τον εσωτερικό του εαυτό και να μεταβάλλει τη στάση του.

  http://www.uromed.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=330